Triệu Phong
(Vanchuongphuongnam.vn) – Thế Ngữ được đi vào “Guinness” bởi là tác giả có nhiều kịch bản sân khấu nhất, với hàng trăm vở diễn, tấu hài được biểu diễn trên sân khấu trong và ngoài nước. Cũng là đạo diễn 30 năm “chuyên trị” Táo Quân của chương trình “Ông Táo về trời”, phát vào đêm Giao thừa của HTV.
Đạo diễn, biên kịch Thế Ngữ
Ông cũng là người thức thời, biết gác bút đi kinh doanh từ sớm và giờ đây, ông thuộc loại nhiều “xiền”, nhiều đất nhất (lại là đất quanh khu vực sân bay Long Thành) trong thế hệ văn nghệ sĩ của ông…
Thôi thế cũng là Ông Trời có mắt. Thời trẻ ông Ngữ khổ lắm. Cơm chẳng đủ no, áo không đủ ấm, họ hàng cũng ruồng rẫy… Đến xin đi bộ đội cũng chẳng ai cho đi.
Thế nhưng quả có khổ thế ông mới nên người…
*
Năm 1971, mặt trận Lào nơi tôi chiến đấu ngày càng thêm ác liệt. Thế mà rồi có một chiều, tôi nhận được lệnh từ đích thân Trung tá Dư Cao – chính ủy Binh trạm, là lên đường ngay để làm một nhiệm vụ hết sức đặc biệt, hết sức quan trọng, là về ngay Mường Xén, thị trấn nơi biên giới và cũng là nơi cửa ngõ mặt trận để đón nhà viết kịch Thế Lữ do Hội Nghệ sỹ sân khấu TW và Tổng cục Hậu cần cử sang với Binh trạm chúng ta. Chao ôi, Thế Lữ của Nhớ rừng, Thế Lữ của thơ mới, Thế Lữ của Đoàn kịch chiến thắng nổi tiếng từ thời chống Pháp, thật là hết sức vinh hạnh cho Binh trạm và những người lính chúng tôi.
Để hoàn thành trọng trách này, tôi lại còn được Chính ủy trao cho một khấu súng ngắn, được điều một chiếc commăngca của Bộ tư lệnh để đi làm nhiệm vụ… Tôi nhớ đêm ấy, trong khi xe băng băng qua những hố bom giặc trên đường, tôi lại còn nhiệt tình truyền khẩu cho cậu Kiếu lái xe học thuộc lòng bài thơ Nhớ rừng – “Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớ/ Thủa tung hoành hống hách những ngày xưa/ Nhớ cõi sơn lâm, bóng cả, cây già/ Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi” để hy vọng ngày mai, khi hai chúng tôi gặp nhà thơ – nhà viết kịch Thế Lữ, sẽ quyết chí cùng song ca bài thơ này cho ông nghe, để ông hiếu tình cảm những người lính chúng tôi yêu quý ông thế nào, và cũng thầm để ông biết tâm hồn những người lính nơi mặt trận này ra sao…
Thế mà rồi khi về tới Bãi khách ở Mường Xén, một tình huống dở mếu dở cười hơn cả xem… hài kịch đã diễn ra: Chẳng hiểu cánh thông tin điện đài truyền tin thế nào, mà nhà viết kịch lừng danh của TW đưa vào với chúng tôi không phải là Thế Lữ, mà lại là Thế… Ngữ, một cái tên nói thật lúc ấy nghe lạ quá, chúng tôi chưa từng được biết đến bao giờ. Với một gương mặt đeo chiếc kính cận dày hơn cả cái đít chén, nhưng nhìn cũng không nhỉnh hơn tôi bao nhiêu, nhà viết kịch xuất trình cho tôi giấy giới thiệu của Hội Nghê sỹ sân khấu TW, của Tổng cục hậu cần, giới thiệu anh là một cây viết trẻ, được TW đưa vào thực tế ở BT, với hy vọng sẽ viết được những tác phẩm sân khấu phản ánh cuộc sống chiến đấu hào hùng của người lính chúng tôi nơi chiến trường…Nói thật, càng nghe anh nói tôi càng não nề, càng lúng túng, vì chẳng hiểu ngày mai đưa anh về tới BT, thì Chính ủy và anh em sẽ thất vọng thế nào khi vị khách này đã chẳng phải là người mà tất cả đang trông chờ?
… May thay Chính ủy Dư Cao là một người hết sức tinh tế. Nghe chuyện, ông đã phá lên cười rất sảng khoái, và rồi vỗ vỗ vai nhà viết kịch trẻ không chỉ động viên mà còn “chơi chữ” rất hóm hỉnh: “Không có vấn đề gì, cứ ở đây với chúng tớ, cứ vào những cánh rừng mặt trận, rồi thế nào cũng có ngày cậu có tác phẩm Nhớ rừng thôi. Nghĩa là cũng có ngày Thế Ngữ sẽ trở nên Thế Lữ…”
Từ ngày đó, nhà viết kịch trẻ Thế Ngữ bắt đầu sống cuộc đời chiến sĩ thực thụ giữa mặt trận, như những người lính. Chính ủy Dư Cao, BT trưởng Lê Việt Sinh, cơ quan chính trị, đến anh em chúng tôi đều hết sức chăm lo cho anh. Thay bộ quần áo dân sự cũng đã nhầu nhĩ bằng bộ quân phục thơm nức mùi hồ, luôn đeo ngang người một khẩu AK mới được phát để sẵn sàng chiến đấu. Và người lính được Chính ủy cắt cử để đón tiếp anh, chăm sóc anh, đưa anh tới các đơn vị, gặp những người chiến sĩ… chẳng là ai khác mà chính là tôi. Tôi đã đưa anh tới những trọng điểm ác liệt nhất, những khe ngầm quân thù đánh phải dã man nhất, những trọng điểm luôn mịt mù lửa đạn Phunokcok, Bản Ban như anh yêu cầu để thâm nhập thực tế,… và tất nhiên cả những cánh rừng săng lẻ nắng trưa dát vàng lung linh và trên mỗi thân cây là những giò phong lan đủ màu khoe sắc…
Bởi BT chúng tôi có một đội văn nghệ (ngày ấy gọi là Tuyên văn), nên cũng hay mời anh cùng đội đi biểu diễn ở các đơn vị, góp ý cho các tiết mục, nhất là các tiết mục chèo và kịch nói của đội. Tất nhiên gặp một nghệ sĩ như anh từ TW vào, diễn viên em nào cũng tíu tít và đều mong muốn anh sẽ viết và dàn dựng môt vở kịch để làm tiết mục cho đội. Biết anh thích phong lan, các em cũng sẵn lòng rủ anh vào rừng “hái hoa bắt bướm” cũng “tình tang” lắm…
Có lẽ sự chân thành của chúng tôi, từ chính ủy Dư Cao đến cơ quan tuyên huấn với các anh Hạnh, Độ, Trung Nhân, Lý Trần Chi… ở một BT thuộc loại ác liệt nhất, đã tác động mạnh mẽ đến anh, để rồi sau này, Hội nghệ sỹ sân khấu TW và Đài truyền hình TP.HCM có một nhà viết kịch xuất sắc là anh, dù những ngày ấy, nói thật, anh đã chẳng có một vở kịch hay một trang sách nào viết về binh trạm của chúng tôi. Nhưng thực sự sau đó, anh lại có cả một cuộc đời sân khấu…
Số là như anh tâm sự, đời anh trước đó cơ cực lắm, chỉ vì anh xuất thân trong một gia đình mà bố là một nhà tư sản đang phải đi cải tạo, dù có mấy người cậu là tướng tá trong quân đội, nhưng mấy bận xin lên đường nhập ngũ, tình nguyện vào nơi lửa đạn đều bị chối từ (nói thật ra ngày ấy mà đến chích máu làm đơn xin nhập ngũ ra chiến trường còn bị chê bai, chối từ, thì quả là đời khốn nạn rồi, chẳng mấy ai đến thảm cảnh ấy). Thế là anh lại phải đâm đơn xin đi TNXP, đào đất, đội đá làm đường tàu liền mấy năm trời hì hục cuốc chòng nơi sơn cùng thủy cốc… Rồi đến một ngày, chẳng hiểu thế nào mà năng khiếu nghệ thuật trong anh lại phát lộ. Có nhẽ cũng bởi cái tính hay đùa tếu, chọc ghẹo anh em, nên anh được ông đại đội trưởng TNXP bảo viết một vở kịch vui cho anh em luyện tập sau giờ lao động để đi tham gia hội diễn văn nghệ. Thoạt đầu hăng hái cũng chỉ vì đỡ phải ra hiện trường đào đất, cuốc đá vất vả, lại đi hát hò may ra có em này em kia có khi lại được “tí táu tí mẻ”, cho nên hăng say lắm. Ai dè khơi khơi thế mà lại nên chuyên, kịch được vỗ tay, được khen thưởng, tác giả được kể như hạt nhân văn nghệ, rồi lại được cử đi trại viết, tiếp tục viết được vở kịch ngắn Ga xép nức lòng đơn vị. Hội nghệ sỹ sân khấu TW lập tức cho vào diện hạt nhân lớn lên từ thực tế lao động, cần bồi dưỡng, và chứng nhận để đưa anh về Đoàn văn công Đường sắt của ông Tạ Đình Đề mới được thành lập đang chiêu hiền đãi sĩ. Nhưng trước khi đó, anh được cử đi chiến trường, cũng đến 20 ông viết kịch tập trung mà mà rồi phút cuối chỉ mình anh lên đường, vào binh trạm chúng tôi. Tiếng là nói đi thực tế sáng tác, nhưng thực ra là để thử thách “bố”, xem trong bom đạn dũng khí “bố” thế nào, có đủ phẩm chất chính trị để đi theo con đường nghệ thuật, làm người nghệ sĩ trên mặt trận văn hóa văn nghệ của Đảng hay không?
Nhưng rồi chính những tháng ngày sống giữa nơi lửa đạn, sống với những người chiến sỹ, trong tấm lòng ấm áp của chính ủy Dư Cao và tình yêu nghệ thuật mãnh liệt của người lính, Thế Ngữ không chỉ chứng minh được phẩm chất của mình, mà ý nghĩa hơn là anh thực thụ cảm nhận được sức mạnh của nghệ thuật, thực sự hiểu được sứ mệnh của người nghệ sĩ. Cũng chính nơi mặt trận này, tình yêu cuộc sống, tình yêu con người, tình yêu nghệ thuật đã cùng bừng sáng trong tâm hồn anh, để rồi từ đây anh sẽ sống và hiến dâng suốt cuộc đời cho sự nghiệp sân khấu…
Thế Ngữ được đi vào “Guinness” bởi là tác giả có nhiều kịch bản sân khấu nhất, với hàng trăm vở diễn, tấu hài được biểu diễn trên sân khấu cả trong và ngoài nước, cả trên màn ảnh truyền hình. Người dân phương Nam và TPHCM, không ai chưa từng ít nhất xem một lần vở diễn của anh, không một lần ít nhất mỗi độ tết đến xuân về, lại được xem những chuyện về Táo Quân và Ngọc Hoàng trên màn ảnh truyền hình mà tác giả là anh và đạo diễn cũng chính là anh. 30 năm liền bền bỉ chuyên “trị” Táo Quân của chương trình “Ông Táo về trời”, phát đúng vào đêm Giao thừa của HTV…
T.P
