(Vanchuongphuongnam.vn) – Những ngày tháng Chạp năm 2023, làng Địa Linh (phường Hương Vinh, TP Huế) nhộn nhịp với công việc đúc tượng ông Táo để kịp xuất cho các đầu mối khi ngày ông Táo về trời (23 tháng Chạp) đang đến gần.
Theo tục lệ cổ truyền, cứ đến dịp 23 tháng Chạp âm lịch, Táo Quân – vị thần trong coi bếp núc lại cưỡi cá chép bay về trời để báo lại mọi việc xảy ra trong năm qua. Để bày tỏ lòng thành, các gia đình sẽ làm một mâm cơm tiễn ông Táo về trời, bàn thờ ông Táo cũng được lau dọn sạch sẽ và thay mới tượng ông Táo để cầu một năm mới may mắn. Trải qua hàng trăm năm, tục lệ ấy vẫn được gìn giữ cho đến hôm nay.
Vẽ nên nét đẹp văn hóa của người Việt Nam này, ở cố đô Huế, có ngôi làng hình thành vào khoảng thế kỷ 15, từ bao đời nay, người dân cần mẫn nặn tượng ông Công ông Táo. Cha truyền con nối, lưu giữ nghề truyền thống ông cha. Làng Địa Linh, xã Hương Vinh, thị xã Hương Trà (từ tháng 7/2021 sát nhập và trở thành phường Hương Vinh-TP Huế), tỉnh Thừa Thiên Huế nằm dọc hai bên tỉnh lộ 4, nơi từng là cửa ngõ thông thương giữa phố cổ Thanh Hà (Quảng Thành) và phố cổ Bao Vinh (Hương Vinh). Ở gần cạnh sông Hương, Địa Linh là ngôi làng duy nhất ở Thừa Thiên Huế còn làm nghề nặn tượng ông Táo. Mỗi dịp 23 tháng Chạp, người ta nghĩ đến ngay ngôi làng này, nơi sản sinh ra hàng vạn ông Táo.
Thoăn thoắt lấy đất sét cho vào chiếc khuôn, ông Nhật gạt phần đất thừa, nhanh tay lấy ít đất bù vào phần lõm rồi gõ mạnh, một tượng ông Công ông Táo ra đời. Công việc này được ông Võ Văn Nhật lặp đi lặp lại như cái máy đã được lập trình sẵn. Chỉ trong một khoảng thời gian, xung quanh ông Nhật là vô số “ông Táo” còn “thơm” mùi đất.
Không chỉ gia đình ông Nhật mà một số ngôi nhà cạnh đó cũng đang ngày đêm “sản xuất” ra tượng ông Công ông Táo. Làng Địa Linh, thuộc phường Hương Vinh, thành phố Huế là nơi duy nhất ở Thừa Thiên Huế còn làm nghề đúc tượng ông Táo.
Từ đây, hàng vạn ông Táo đến từng nhà trong mỗi dịp ngày 23 tháng Chạp – ngày tiễn ông Táo về trời cầu mong sự hưng thịnh, may mắn cho gia đình. Từ bao đời nay, người dân Địa Linh cần mẫn đúc ra tượng vị thần cai quản bếp núc. Những ngày tháng Chạp, hai bên đường ở Địa Linh có hàng nghìn ông Táo được người dân mang phơi nắng.
Được biết để hoàn thành được một bức tượng ông Táo, đòi hỏi thực hiện nhiều công đoạn. “Thông thường, công đoạn nhồi đất sét cho mịn là vất vả nhất. Khối đất to trộn với nước, chia thành từng khối nhỏ, nhồi đến khi nào mềm nhão và lấy hai ngón tay vân vê thấy mịn là được”, ông Võ Văn Nam (58 tuổi, người nặn tượng ông Táo làng Địa Linh) chia sẻ.
Đất được cho vào khuôn, nén chặt và gạt bỏ đi phần đất thừa bên ngoài, bộ tượng ông Táo hoàn thành. Người thợ cần kiểm tra lại hoặc chêm thêm đất rồi đặt nhẹ xuống sàn nhà tạo bề mặt phẳng giúp tượng đứng thẳng được. Một điều thú vị đó là để có những bức tượng ông Táo đẹp, sắc nét thì khuôn đúc tượng được làm từ gỗ lim.
Sau khi đúc xong, những bức tượng ông Táo được mang ra phơi nắng cho khô trước khi đưa vào lò nung. Những ngày không có nắng, người thợ dùng quạt điện để hong tượng nhanh khô hơn… Khi đã khô cứng, 5.000 bức tượng được người thợ xếp vào lò rồi đốt trấu để nung. Những dãy dài các bức tượng được người thợ cẩn thận chêm thêm từng vụn gạch nhỏ tạo khoảng cách. Qua một ngày, một đêm thì tượng được lấy ra khỏi lò, đây là công đoạn mất khá nhiều thời gian.
Trước đây, nhà nào ở Địa Linh hầu như cũng làm tượng ông Táo, còn hiện nay chỉ đếm trên đầu ngón tay. Theo ông Trương Đắc Giàu-Phó Chủ tịch UBND phường Hương Vinh, hiện làng này chỉ còn 4 hộ theo nghề. Do công việc vất vả trong khi thu nhập thấp, nhiều người dân không muốn theo nghề nữa nên nghề làm ông Táo dần mai một…
Tượng ông Táo có nhiều loại, nổi bật nhất là loại được tô màu, rắc kim tuyến. Ngoài ra cũng có những bức tượng ông Táo được trang trí đơn giản hơn bằng việc quét qua một lớp sơn màu cánh gián. Địa Linh làng đúc tượng ông Công,ông Táo-nét đẹp văn hóa của người Việt Nam ở cố đô Huế.
Bài, ảnh: Xuân Trường
Ghi chú ảnh: Một số hình ảnh đúc ông Công ông Táo ở làng Địa Linh (P. Hương Vinh-TP Huế-TT Huế)
