(Vanchuongphuongnam.vn) – Pằng lôi cái váy mới ra ném lên người Sáng. Sáng lại ném cái váy lên người Phà. Phà nhặt cái váy, cuộn chặt chẽ lại và để vào cái cở của người chủ mới. Đám đàn bà đi cùng nhau cười nghiêng ngả. Có nhẽ, họ nhớ đến những quả pao tua xanh tua đỏ xa lắc lơ một thời. Thời của yêu thương tràn ngập trao gửi cho nhau qua những quả pao ngày hội.
Nhà văn Tống Ngọc Hân
Nhà mình có hai thằng con rể. Chúng nó tốt bằng nhau, giỏi bằng nhau nhưng thằng em uống rượu khỏe hơn thằng anh.
Sáng phì cười vì cách kể chuyện của Phà. Phà hút liền hai điếu thuốc lào. Cổ chân Phà là cái dây chạc buộc lỏng. Đầu sợi chạc là con lợn lang độ chục cân đang chổng mông vục mõm xuống búi cỏ mà dũi.
Chợ hôm nay thưa người. Có nhẽ, tại rét quá đấy. Mọi năm, độ này, trên đỉnh núi Xùa còn có băng trắng toát. Những phiên chợ cuối năm này thường ít người mua, nhiều người bán. Phà dựa lưng vào cái lù cở đựng đầy bí ngô, duỗi chân ra, trông như đang say thuốc lào. Bỗng Phà hỏi. Chưa nghỉ tết à? Sáng nhếch mép. Hai phiên nữa mới hết hàng. Bỗng Phà nghiêng người, lấy tay che miệng, nói nhỏ, mắt hấp háy. Vợ cũ kìa. Nhìn theo hướng đuôi mắt Phà. Sáng nhìn thấy một người đàn bà mặt mũi bịt kín như gái đẻ, chỉ hở hai con mắt, đang ngó nghiêng ở hàng dao. Chắc chị ta định mua dao. Chiếc váy của chị ta mặc rất cũ, bạc phếch, ở nếp gấp còn sờn rách. Cả chiếc khăn len trên đầu nữa, cũng rất cũ. Đàn bà Mông mặc váy cũ đến chợ phiên thì chỉ có hai kiểu người. Hoặc nghèo quá. Hoặc đang để tang chồng, mặc thế để không ai trêu ghẹo. Sáng bán mua với người Mông bao năm, lạ gì. Chợ phiên rất hiếm váy cũ. Ngày chợ với người Mông giống như là đi hội. Đàn bà con gái các dân tộc diện lắm. Cả tuần có một buổi sáng để diện thôi mà. Sáng trêu. Sao để vợ cũ nghèo thế? Phà thản nhiên nhồi thuốc, đánh lửa và rít. Tận khi khói phả mù mịt, hắn mới nói. Vợ từ hồi xưa thôi. Lúc ấy mười ba tuổi, biết gì. Bố lấy cho thôi. À, cái lệ này thì Sáng biết. Hai chục năm về trước, đàn ông con trai của một số tộc người vùng này vẫn được bố mẹ cưới vợ cho từ rất sớm. Mười tuổi lấy vợ cũng chẳng lạ. Phà cứ tủm tỉm dõi theo nhịp váy người đàn bà như có gì đó thú vị lắm. Sao không chào nhau một tiếng. Mà ngày xưa, sao lại bỏ, chê già à? Phà cười, nhe hàm răng khấp khểnh, ám khói. Không bỏ đâu, bao nhiêu bạc tiền mới cưới được về. Được nửa năm thì tự nó bỏ đi. Đẻ con xong tự bế con đi. Không phải con mình mà. Nó làm khỏe lắm, lại chăm chỉ, nên bố mẹ lấy về. Đi thì đi thôi. Mình không bỏ. Vì nếu bỏ thì bên ấy phải trả lại tiền cưới. Mà ngày ấy không có đăng ký đâu. Nó đủ tuổi còn mình thì không.
Lần nào cũng thế. Về chợ, Phà đến quầy thuốc lào của Sáng, mua một ít thuốc, rồi mượn điếu của Sáng hút. Có lần Phà trả luôn. Có lần, đợi khi bán được lợn, gà… Phà mới trả. Phà thường nói, chợ Mùa Chư này, góc bán thuốc lào là vui nhất, góc bán quần áo ấm nhất, góc bán tháng cố là no say nhất. Đàn ông Mông chịu được rét, chịu được đói, nhưng không chịu được buồn. Ngộ thật. Đàn ông dân tộc nào chả thế. Cũng có lần Sáng hỏi Phà sao không đưa vợ ra chợ. Phà bảo vợ Phà bị ốm suốt, chợ xa không đi đâu. Ngựa thì bán hết rồi, xe máy thì nó sợ. Vợ chồng Phà có hai cô con gái xinh xắn, đều lấy chồng rồi, cuộc sống của Phà hiu quạnh lắm. Có thời gian, cả mấy tháng không thấy Phà ra chợ, cũng nhớ nhớ. Sau mới biết, Phà ở trông vợ trong bệnh viện.
Chỉ một thoáng không để ý, Sáng đã thấy Phà dắt con lợn ra cuối chợ, sát mương nước. Ở đó có một toán người, toàn lái buôn. Phà bê con lợn, leo lên cái cân đồng hồ to tướng, cân cả người cả lợn. Sau đó, Phà đưa con lợn cho người khác giữ, chỉ cân người. Sáng cũng chả rõ cách cân lợn như thế này có từ bao giờ. Nhưng chỉ là cân lợn giống. Ở chợ Mùa Chư, từ lợn, gà, dê, ngan, vịt, chó mèo… tất cả những con vật đem bán đều buộc dây vào chân, chứ không cho vào rọ như vùng khác. Vì sao thì Sáng không rõ. Có vẻ như Phà đang kì kèo rất hăng. Vì Phà chặt chẽ mà. Nếu không, giờ này, Phà cũng túy lúy trong quán tháng cố rồi, chứ chả đứng đấy mà đấu lý với bọn buôn lợn. Có vẻ như hai thằng con rể, sau khi cuỗm đi hai đứa con gái xinh của Phà thì chúng cũng lười đưa nhau về. Nên Phà thèm được nói và ra chợ để nói.
Trời mỗi lúc một lạnh. Gió từ trên đỉnh núi lùa về thung lũng này đem theo mùi hoa núi rất nồng. Cái loài hoa mà bọn gái phố gọi là Ly núi ý, thơm đến phát sợ. Có nhẽ, mọi thứ đồ ở chợ này, từ thịt thà, quần áo, vải vóc cho đến thuốc lào của Sáng đều có mùi hoa ấy. Chợ chỉ họp sáng chủ nhật hằng tuần thôi. Buổi trưa, chợ tan, người về hết, thì mùi hoa vẫn nồng nã ở lại. Phà đang vừa đi vừa cuộn dây chạc vào tay, rất hớn hở. Giờ đi bán bí. Sáng lại bật cười. Sao không bán bí cùng với lợn? Phà cãi, chỗ bán lợn không ai mua bí. Chỗ bán bí thì không thể để lợn. Bí thì Phà gửi chỗ Sáng, còn lợn đem ra bãi. Mỗi lần thèm thuốc lào, Phà lại dắt cả lợn đến rồi buộc vào chân mình. Hút xong lại dắt lợn đi.
Quán của Sáng là bốn cái cọc gỗ cắm xuống bốn góc, trên phủ bạt. Cái bạt và bốn cọc gỗ theo Sáng đi khắp vùng Mường Thà bao la này. Nắng mưa, gió sương làm bạt bạc phếch. Những vệt kẻ chỉ còn mù mờ. Đấy là nhà của thuốc lào. Còn người, nếu mưa gió thì tự che ô mà đứng. Phà như có duyên nợ với chợ Mùa Chư. Bao nhiêu năm nay, cứ mỗi tháng, Phà quay lại ít nhất một phiên. Dù dân vùng này rất nghèo. Chợ của một cụm bốn xã rộng bao la mà hàng bán được rất ít.
Phà lại chỗ Sáng mượn điếu hút thuốc lào sau khi đã bán xong, mua xong. Điếu này là điếu chia tay. Nhà Sáng ở huyện khác, cách xa đây nửa ngày đường. Để về chợ phiên Mùa Chư, Sáng phải đi xe máy từ chiều hôm trước, rồi ngủ lại ở thị trấn, mơ sớm mới đi xuống chợ. Phà hút xong, xoa hai tay vào nhau, như cám ơn điếu rồi hỉ hả! Mủng chế! Sáng hỏi đầy tò mò. Không mời vợ cũ đi ăn phở à, muộn rồi? Không mời đâu. Mời nó cũng không ăn. Này, sao trông cô ấy như khó khăn lắm. Ừ, khổ lắm. Có mỗi thằng con trai thì bị bệnh thần kinh. Con lợn là của nó đấy. Mình bán hộ. Chứ để nó bán, không được đủ tiền đâu. Bọn mua lợn khôn lắm. Sáng chả buồn giấu cái sự tò mò. Thế vợ cũ không đi lấy chồng à? Bố của cậu kia đâu? Phà cười ngượng nghịu. Không lấy ai cả. Thế có bao giờ cho vợ cũ tiền không? Mình cũng nghèo, lấy gì ra mà cho. Giúp được gì thì giúp thôi.
Như thể Phà rủ người đi chợ cùng về hết ý. Chợ cứ vắng dần đến lúc những người bán hàng chỉ còn trông thấy nhau thì hối hả thu xếp hàng hóa. Người đi ngựa thì cho hàng lên ngựa. Người cõng thì hàng cho vào gùi. Ai có xe máy thì buộc lên xe máy. Trời mỗi lúc một rét. Sáng chằng buộc hàng lên xe rồi ra về.
Trên con đường nhỏ lầy lội nhớp nháp đầy dấu chân trâu ngựa, từ xa Sáng thấy hai bóng người đứng ngay mép đường mà nói gì đó với nhau. Đi lại gần, Sáng nhận ra Phà và người vợ cũ. Phà có vẻ như đang gay gắt chuyện gì. Sáng vờ như không quen biết Phà, dửng dưng đi qua, dù con đường rất hẹp và cũng chẳng thể đi nhanh. Tuy nhiên, cảm giác có ánh mắt đang trói chặt lấy bước chân mình, Sáng bần thần một lúc rồi dừng xe, ngoái đầu nhìn lại. Khi ấy, bốn mắt nhìn xoáy vào nhau. Sáng bủn rủn chân tay.
Khoảng gần ba chục năm trước, Sáng cùng anh trai đi bán vải và tơ, chỉ ở chợ này. Chợ Mùa Chư khi đó heo hút lắm. Người chưa đông như bây giờ. Khi đó, Sáng là cậu trai hai mươi. Trai Tày, tuổi hai mươi còn ham chơi lắm. Có một cô gái Mông chạc tuổi Sáng, hay đến hàng của anh trai để mua chỉ thêu. Thấy cô gái Mông trẻ, xinh xắn, có vẻ hiền lành, Sáng buông lời ướm hỏi. Và rồi, hai người đã có những mùa trăng nhớ nhung, xuyến xao, mong đợi. Mong từng ngày trôi đi để hết một tuần, để lại đến chợ. Một lần, vào mùa hoa núi như thế này, Sáng và người yêu rủ nhau đi sang khu rừng bên kia suối hái hoa, đem về chơi tết. Và rồi, họ trao cho nhau những kỷ niệm tình đầu đẹp nhất. Ăn tết xong, Sáng dẫn theo mẹ đến chợ để xem mặt người yêu và muốn dẫn mẹ về nhà người yêu thì phiên ấy cô gái không đến. Chỉ có mẹ của người yêu đến chợ gặp Sáng. Bà xin Sáng đừng gặp gỡ con gái bà nữa, nó đi lấy chồng rồi. Khi ấy, Sáng đã định nhảy xuống vực mà chết đi. Nhưng thương mẹ lại không dám. Sáng có gì không bằng những người con trai Mùa Chư? Tại sao mẹ cô lại ngăn cản hai người yêu nhau? Hay là bố mẹ cô đã nhận sính lễ của người khác? Sao người ta lại dối lừa Sáng? Sáng đã tìm đến bản của Pằng để dò hỏi và được biết sự thật là như thế. Người ta đã lấy chồng thật. Chỉ sau có hai phiên chợ không gặp là đã lấy chồng. Để không gặp lại người cũ, năm năm liền, Sáng không trở lại Mùa Chư nữa. Sau khi đã cưới vợ, không bán hàng vải chung với anh trai nữa mà Sáng chuyển sang bán thuốc lào. Sáng không muốn nhìn thấy những kỷ niệm với người cũ ở góc chợ ấy nữa. Pằng đến rồi đi như thể mùi hương loài hoa núi lỡ làm người ta say một lần thì vẫn nôn nao cả khi nghĩ đến.
Sáng thấy con đường hôm nay dài quá. Mấy chục năm trời mới nhìn thấy người cũ mà hoàn cảnh cô ấy như thế, Sáng thấy mình như có lỗi. Đến suối, Sáng quên cởi giày, lội cả giày xuống nước. Nước suối lạnh buốt làm Sáng sực tỉnh. Nghĩ đến câu chuyện Phà kể, Sáng băn khoăn lắm. Không biết, đứa con trai, người cản trở cuộc hôn nhân của Pằng, có phải là hạt máu của Sáng không? Sao bao năm, Pằng không nói gì? Pằng cũng có thể tìm Sáng mà. Giờ Sáng đã có một gia đình yên ấm. Con gái lớn của Sáng đã lấy chồng có con. Hay là, Sáng cứ một lần đến nhà Pằng xem sao? Sáng có thể giúp gì cho Pằng được không? Không biết Pằng còn ở nhà của cha mẹ không? Hay đã đi vùng đất khác.
Qua suối chừng mười lăm phút là một cái ngã ba lớn. Chỗ này, ô tô từ phố vẫn chở hàng về tận đây. Sáng gửi hàng vào nhà một một người quen rồi đi. Con đường về bản của Pằng giờ đã mở to hơn. Xe máy đi vào dễ dàng, nhà cửa san sát nhau từng chòm dưới chân núi như những cây ô xòe tán đợi mưa. Sau mấy lần hỏi thăm thì Sáng cũng tới được nhà mẹ con Pằng ở. Căn nhà gỗ ba gian nhỏ nằm chênh vênh trên sườn núi xám xịt đá. Hai bên đường là bạt ngàn hoa mua trắng. Chỉ có hoa mua trắng mới nở muộn thế này. Sáng lưỡng lự một lúc rồi ngập ngừng gõ cửa. Phải lâu lắm mới có tiếng chân người đi ra. Cánh cửa hé mở. Một người thanh niên trạc ba mươi, nước da xanh nhợt, râu ria rậm rạp, đôi mắt rất to và lông mày xanh rì. Cậu ta nhìn Sáng chòng chọc. Sáng giật mình. Vì Sáng đã từng mường tượng ra cậu ấy giống hệt thế này. Sau một lúc run rẩy, Sáng lập cập bước vào nhà. Nhà rất tối. Lại thêm giàn đỗ ván dày kín ngoài sân nên càng tối. Bước vào nhà một lúc Sáng mới quen mắt và thấy trước mặt là một bộ bàn ghế bằng tre. Mặt bàn là hai mảnh ván gỗ không bào nhẵn, ghép lại sơ sài. Hai chiếc ghế băng làm từ những ống vầu cái pha đôi, úp xuống. Mỗi ghế là ba mảnh vầu úp. Mặt ghế chỉ to hơn mặt bàn một chút nhưng thấp hơn. Nhưng Sáng không ngồi xuống ghế mà lại ngồi xuống bên cạnh bếp. Cậu thanh niên ngồi xuống ghế đối diện. Bếp không có lửa. Chỉ có than củi đang lụi dần. Chú là người quen cũ của bố mẹ cháu. Tiện đường đi bán hàng thì chú ghé vào thăm. Cậu thanh niên nhìn thẳng vào mắt Sáng, khẽ nhếch mép, chẳng nói chẳng rằng. Nó mồi thuốc, hút như thể nó đang ngồi giữa chợ. Hút xong thì nó ho. Ho khùng khục trong họng. Mắt nó như lồi ra ngoài, ngàu đỏ. Sáng thấy lành lạnh ở sống lưng vì chợt thấy con dao nhọn hoắt để ngay dưới nền đất gậm bàn. Cách chỗ cậu ta ngồi chỉ hai mét.
Sáng khuấy động cái không gian vừa tối vừa tĩnh lặng, chả giống như trong nhà một người điên chút nào. Thấy bảo cậu bị bệnh nặng? Bệnh gì vậy? Cậu thanh niên gác chân lên ghế, vén quần, chỉ vào vết sẹo hằn quanh cổ chân, nói tưng tửng. Mẹ tôi trói tôi đấy. Nếu không trói thì có lẽ tôi đã bị người ta bán đi rồi. Bán đi xa lắm, không bao giờ trở về được đâu. Cậu ta gõ tay vào đầu. Tôi bị bệnh ở đây. Đau lắm, như sắp nổ tung ra, bùm, bùm. Sáng vội vàng đứng dậy chào về, không quên dúi vào tay cậu ta một số tiền, nói là để cậu ta thuốc men. Cậu thanh niên cầm nắm tiền như cầm một món đồ chơi. Bất ngờ cậu ta ném nắm tiền vào bếp rồi bật cười khanh khách. Sáng vội vàng thò tay vào lửa lôi tiền ra. Một số tờ đã sun góc. Có khi vợ bị mất tích, cậu ta bị rối loạn thần kinh, bệnh này vẫn có thể chữa. Khi Sáng đang phủi tro bám trên những tờ tiền thì bất ngờ cậu kia giật lấy nắm tiền, giắt luôn vào cạp quần và đuổi Sáng như đuổi gà. Cút đi, cút đi.
Dọc đường, dù để ý nhưng Sáng không nhìn thấy Pằng. Có thể, còn con đường khác nữa có thể đi về nhà.
*
Nhà mình có hai đứa cháu ngoại. Chúng mà đến chơi thì mình phải đem điếu ra ngoài vườn hút thuốc. Chết rồi, nghiện quá, bắt đền ông bán thuốc. Phà nói thế. Phiên chợ cuối năm rất đông người. Mùa Chư giáp biên giới, những người bán hàng từ bên kia sang rất đông. Ông chủ hàng bọc răng vàng đang quảng cáo trên loa bằng tiếng Mông rất to. Rồi đến chú cắt tóc. Bà bán thuốc tẩy giun. Đứa bán quần áo rét. Thi nhau mở loa chào mời quảng cáo. Nếu là người khác nói, Sáng chẳng thèm để ý nhưng Phà nói thì Sáng quan tâm. Phà khoe, Phà vừa chém được miếng thịt rất ngon, đang nhờ quán luộc, tí nữa mời Sáng ra quán ăn tết. Trông Phà lù đù thế thôi, nhưng Phà mà vác dao đến hàng thịt, có đứa mất thịt. Tục ở chợ này thế, những tay bán thịt bày trò chém thịt để lôi kéo người mua. Hẳn quả mông lợn cao như thế, ai chém một phát đứt lìa mảnh thịt thì được biếu một cân ngon nhất. Chém hai nhát đứt thì được nửa cân thịt ngon. Chém ba nhát mới đứt thì được hai lạng. Nếu không chém được thì phải mua ít nhất một cân thịt. Tuy nhiên, nói thì dễ, chém mới khó. Để lấy được hai lạng thịt không dễ. Cho nên về chợ, việc mua dầu, mắm, muối, ớt và quần áo là của đàn bà, việc mua mỡ, thịt là của đàn ông. Nhưng cũng rất lịch sự, thường những miếng thịt chém được, đàn ông đem ra quán nhờ luộc rồi uống rượu mời bạn. Hàng thịt nào mà tổ chức chém thịt thì chỗ ấy đông người lắm. Và chỉ non buổi sáng là bán hết cả con lợn to.
Lâu lắm mới thấy Phà chém thịt, hẳn nó có chuyện vui trong lòng. Sáng nhân cái sự vui ý mà hỏi. Này, cái thằng con riêng của vợ cũ, nó có biết bố nó là ai không? Phà cười cười. Có, hồi trước thì nó biết. Vợ nó cũng biết. Nhưng giờ nó lúc nhớ lúc quên. Thế con nó đâu? Hai đứa mới được bà ngoại đón về rồi. Bố nó thế trông sao được. Sáng càng lúc càng rối. Thế mẹ nó có gặp lại bố nó không? Có mà, vẫn thấy nhau.
Phiên chợ cuối năm đông tấp nập. Mấy lần Sáng trả nhầm tiền cho khách. Lúc thừa khi thiếu. Đầu óc cứ đảo lộn hết cả. Gần trưa, Phà lại giục Sáng. Thịt chín rồi. Sáng vân vi. Này, thế có biết người kia không? Người kia nào? Người yêu của vợ cũ ý. Biết chứ, biết rõ. Có nói chuyện với nhau không? Phà cười. Thì đang nói đây gì!
Sáng giật cái điếu cày trên tay Phà, ném ra xa. Phà chạy theo cái điếu, nhặt lên đem lại. Đến lượt Phà ném cái mũ của Sáng ra giữa đám đàn bà Mông đang xúm xít bàn tán gì đó. Sáng chạy ra, len vào giữa họ, cúi xuống nhặt mũ. Đám đàn bà ồ lên. Khi Sáng ngẩng đầu thì bắt gặp một chiếc váy cũ. Tết đến nơi mà vẫn mặc váy cũ thì chỉ có là Pằng. Pằng vẫn bịt kín mặt chỉ hở hai con mắt. Nhưng hai con mắt ấy tránh đi, không nhìn Sáng. Sáng cầm tay Pằng kéo một mạch đến hàng váy áo và bảo bà chủ quán bán cho người xưa của tôi bộ váy đẹp nhất. Pằng vùng vẫy, cố bứt tay Sáng ra mà không được. Sáng để cái váy vào cở của Pằng rồi đi về chỗ bán hàng. Ở đó Phà đang thao thao mời chào như thể mình mới là ông chủ thật sự quán thuốc lào. Sáng giật cái mũ chàm Phà đang đội ra, ném vào đám đông. Cái mũ đậu trên ngực một người phụ nữ. Phà chạy đi nhặt mũ. Cả đám đàn bà lại nhìn Phà cười ngặt nghẽo. Pằng lôi cái váy mới ra ném lên người Sáng. Sáng lại ném cái váy lên người Phà. Phà nhặt cái váy, cuộn chặt chẽ lại và để vào cái cở của người chủ mới. Đám đàn bà đi cùng nhau cười nghiêng ngả. Có nhẽ, họ nhớ đến những quả pao tua xanh tua đỏ xa lắc lơ một thời. Thời của yêu thương tràn ngập trao gửi cho nhau qua những quả pao ngày hội.
Gió lại lùa giá rét từ trên núi xuống chợ. Đương mùa hoa núi, giá rét cũng có mùi hoa, thơm đến nao lòng.
T.N.H
