Việt Thắng
(Vanchuongphuong.vn) – Tôi cầm trong tay tập thơ “Quang Chuyền thơ và đời” điện thoại hỏi anh: “Đây có phải là tuyển tập thơ không anh”? Anh cười: “Cũng là gom các bài thơ viết cả đời lại thành một tập, vì mình nay cũng đã tới ngưỡng tuổi 80 rồi”. Cắm cúi đọc hết tập thơ,tôi mới hiểu ra đây gần như là tập nhật ký bằng thơ của nhà thơ Quang Chuyền.
Bìa tập sách
Tôi biết nhà thơ Quang Chuyền cũng hơn mười năm; Anh sinh ra tại một làng quê tỉnh Vĩnh Phúc, nên những vần thơ của anh mang dấu ấn làng quê:
Phía sau bờ tre là làng
Là cha, là mẹ, họ hàng anh em
(Phía sau bờ tre)
Dù sau này do cuộc sống mà anh phải ly hương nhưng nỗi lòng nhớ quê vẫn đau đáu:
Quê nhà mỗi lúc khác quê
Chờ con vuông đất, bờ tre, xóm giềng.
( Nhà mẹ có con đi xa)
Đất mẹ đôi bờ nghèo ngô lúa
Ước làm con sóng chở phù sa
( Đêm ngủ ven sông)
Và chính nhà thơ cũng tự khắc họa mình:
Ta là một gã nhà quê
Bước đời không định lạc về phố đông
Bữa ăn thường thích cua đồng
Dưa chua, tương mặn, cải ngồng bãi Soi.
( Tự họa)
Vì chiến tranh mà nhà thơ phải rời bục giảng khoác áo lính ngành thông tin; và từ đây mỗi chặng đường đi qua trong chiến tranh anh đều có những bài thơ:
Sương như khói vạt cỏ tranh đẫm ướt
Lạnh đi ra từ ruột đất A So…
( Buổi sáng ở A So)
Con đường mòn dốc ngược
Ấy con đường hành quân.
( Điệp khúc hành quân đường núi)
Đời lính trong chiến tranh thì gian nan vất vả, đói khát, sốt rét rừng… Nhưng Quang Chuyền vẫn có những vần thơ lạc quan:
Ở hang sốt rét rụng tóc đầu
Da xanh mà chả xanh xao nụ cười.
(Thơ viết ở rừng).
Không ít những bài thơ anh nói về ngành thông tin:
Lối mòn vào tổng đài
Em khuất vào trong đá.
( Hoa trên vách đá).
Đường dây vi vu về nơi đâu
Vọng tiếng dây đi có tiếng gà nao nức
(Tiếng gà trên trọng điểm)
Dẫu trong gian khổ, chết chóc thơ anh vẫn lóe lên tình yêu mơ mộng:
Cái khoảng xa kỳ diệu
Cho chúng mình gặp nhau…
Sao bàn tay lặng thinh
Khi chúng mình giáp mặt?
( Tiếng nói bàn tay)
Khi đất nước đã im tiếng súng, Quang Chuyền không ít lần đi tìm đồng đội đã hy sinh:
Ở đây chôn dấu tháng ngày
Chân dầm trong nước, mây bay trắng đầu
Ở đây vùi lấp niềm đau
Xác người, xác đất trong nhau ngập chìm.
( Tìm trong rừng đước)
Trong cuộc sống vì công việc, mỗi lần anh tới đâu đều để lại những bài thơ:
Đi qua hai phía lở bồi
Tôi về tìm lại bóng người bên sông.
( Bóng người bên sông)
Vốn dĩ được sinh ra từ vùng quê Bắc Bộ; nên ngay từ thuở còn nằm trong nôi Quang Chuyền đã được nghe bà, hoặc mẹ… hát ru, phần nhiều những bài hát ru đều mang thể loại dân ca bằng vần điệu lục bát. Có lẽ vì vậy mà những vần thơ lục bát đã ngấm sâu vào tiềm thức của Quang Chuyền, vì vậy trong tập thơ này có nhiều bài thơ thể lục bát đã đi vào lòng người đọc:
Viết về người mẹ của liệt sĩ, Quang Chuyền có những vần thơ như cháy lòng:
Mẹ ngừng nhai nửa miếng trầu
Lặng nhìn tấm ảnh nửa màu phôi phai
Thương con lòng mẹ chia hai
Nửa sau khung cửa, nửa ngoài mái hiên…
Nửa đêm nghe gió trở mùa
Nhớ, thương hai nửa lạnh lùa vào tim…
( Nửa trời trăng khuyết)
Trong hoàn cảnh nào những vần thơ lục của anh cũng vẫn mềm mại:
Con tàu vẫn chạy vòng quanh
Vòng quanh vẫn thấy viền xanh chân trời…
(Từ ô cửa sổ tàu đang chạy).
Xa kia có cánh đồng vàng/
Con cò vỗ cánh bay ngang chân trời…
( Phía sau bờ tre).
Nhà ta nửa lệch, nửa bằng
Nắng chếch nửa sáng, sương giăng nửa chiều
Cây nhang cháy nửa liêu xiêu
Tóc em nửa bạc bởi nhiều buồn đau…
( Nửa vầng trăng khuyết).
Bước sang tuổi đã lên hàng ông bà, nhà thơ đã không khỏi ngỡ ngàng khi nhớ về người yêu cũ:
Thuyền ai đậu ở bến này
Người xưa chèo lái đưa ngày qua sông…
Tôi tìm bến cũ người không
Chỉ nghe sóng vỗ phập phồng bãi xa.
( Bến xưa)
Nụ hôn một nửa lên tàu
Nửa rơi xuống chỗ bắt đầu chia xa…
Hôm nay nơi ấy có người
Qua ga bất chợt để rơi bóng mình.
( Sân ga cuối)
Nhưng người đọc phải ngỡ ngàng khi đọc bài lục bát bốn câu của nhà thơ Quang Chuyền đã ngoại lục tuần, về tính lãng mạn và si mê:
Thà rằng lụt biển, lũ sông
Sa chân lỡ bước…chết trong nổi chìm
Ơ hay cái lúm đồng tiền
Bé tí bé tẹo cũng dìm chết nhau.
(Cái lúm đồng tiền – 2009)
Khi tuổi đã xé chiếu nhà thơ vẫn mượn những vần lục bát tâm sự của riêng mình; nhưng câu thơ ít nhiều cũng vương vất trong tâm người đọc:
Tìm vui trong nỗi thiệt thòi
Học trăng năm tháng lẻ loi chẳng buồn…
Sống đời người sợ điều chi
Sợ ngày sợ tháng trôi đi nhạt nhòa…
Con người không làm sao tránh khỏi quy luật: Sinh – lão – bệnh – tử, nhà thơ đã nhắc nhở mình và người đời:
Người về đâu? Ta về đâu?
Rồi ra chung một sắc màu cỏ xanh.
Nhìn chung thơ Quang Chuyền phong phú về đề tài; những bước chân anh đi qua đều để lại dấu ấn bằng thơ. Tập thơ này gần như là cuốn nhật ký về thơ của một nhà thơ khoác áo lính. Từ ngữ trong thơ cũng dung dị, tinh tế, đằm thắm như tấm lòng của anh; mang nhiều hoài niệm cảm xúc về quê hương, cha mẹ, đồng đội… ngôn từ không gồ ghề, gai góc. Hy vọng rằng dù ít nhiều cũng sẽ có những vần thơ còn lưu lại trong lòng người đọc.
Sài Gòn cuối thu 2023.
V.T
