Võ Tấn Cường
(Vanchuongphuongnam.vn) – Vũ trụ của nhà thơ qui định và ẩn chứa quyền năng siêu việt sức mạnh tâm linh của nhà thơ đối với ngôn từ và tạo vật. Nhà thơ khai phóng mọi giác quan hòa trộn chúng thành siêu cảm và hòa nhập với thế giới ngôn từ để tạo dựng nên vũ trụ của thi ca. Thi ca thâu tóm và vén mở vũ trụ trong mọi chiều kích, phá vỡ ranh giới vật lý giữa các sự vật để chúng liên kết và giao hòa với nhau bằng trật tự siêu cảm giữa thế giới tâm linh của nhà thơ. Nhà thơ giữ vai trò thiêng liêng và là người kết giao là gạch nối kỳ diệu giữa cõi tâm linh con người và vũ trụ?
Nhà phê bình Võ Tấn Cường
Tạo hóa tạo dựng trời đất nhưng lại không kết nối được giữa trời đất và con người nên đã dành cho nhà thơ quyền sáng tạo ra vũ trụ ngôn từ để giăng mắc chuyển dịch giữa hai thế giới? Ngôn từ là phương tiện để nhà thơ xác lập mối tương quan nguyên sơ bí ẩn giữa hồn người và vũ trụ đồng thời là cứu cánh chở tâm hồn nhà thơ vượt qua mọi giới hạn của không gian và thời gian về với vô tận… Nhà thơ chắp cho mình đôi cánh tâm linh mà vẫn bị trói buộc bằng đôi chân giữa cõi trần thế. Chính điều này buộc nhà thơ phải thắng được sức hút sự quyến rũ của những nhu cầu trần tục để hướng tâm linh đến cõi uyên nguyên của vũ trụ. Tôi không tin có một nhà thơ đích thực lại vừa tìm cách lấy lòng Thượng đế vừa giấm giúi bắt tay với quỉ sứ. Nhà thơ ấy nếu không bị méo mó dị dạng về nhân cách sáng tạo thì tâm hồn hắn cũng bị xé đôi bởi vì cả Thượng đế và quỉ sứ đều có sức lôi kéo kinh khủng. Đã có những nhà thơ mà tác phẩm của họ thuần túy chạy theo những sự kiện xã hội và sự tôn vinh quyền lực để rồi bị thời gian bôi xóa một cách thảm hại. Lại có nhà thơ chạy theo thói mị dân với thứ ngôn ngữ vỉa hè bỗ bã để được số đông tung hô một cách hợp thời nhanh chóng. Chúng ta cần cảnh giác với thứ thơ lập lờ đánh tráo khát vọng con người để lót đường cho danh vọng để “hối lộ” cho cả Thượng đế và quỉ sứ. Vũ trụ của nhà thơ không phải thiên đàng cũng chẳng phải địa ngục mà là cõi tâm linh thẳm sâu đang vận động sinh sôi trong tâm hồn nhà thơ để tạo ra sức mạnh đẩy lùi bóng tối của địa ngục và rút ngắn khoảng cách với thiên đàng. Khi con người cắt đứt mối tương giao với vũ trụ tức khắc thế giới nội tâm sẽ trở nên nhỏ bé chật hẹp và ý thức về thân phận con người cũng trở nên tầm thường ích kỷ…
Nhà thơ phục sinh cho thế giới ngôn từ như phép lạ giúp cho cô bé lọ lem bỗng chốc hóa thành nàng công chúa xinh đẹp. Khi nhà thơ không tạo dựng được vũ trụ tâm linh của riêng mình bằng thế giới ngôn từ thì thi ca chỉ trở thành những xác chữ vô hồn mờ nhạt chất chứa những ý tưởng và tình cảm nhạt nhẽo, vô bổ. Vũ trụ của nhà thơ bộc lộ cá tính sự tự do lựa chọn của nhà thơ và góp phần khẳng định sự tồn tại tầm vóc tư tưởng của chủ thể sáng tạo. Vũ trụ thơ của Whitman sinh sôi trong một lá cỏ. Vũ trụ của Wiliam Blake là sự thức tỉnh trước nguy cơ sự sống và cái đẹp bị tàn phá trong một đóa hồng. Vũ trụ của Tagore là sự bao trùm nhân tính trong không gian và thời gian. Vũ trụ của Huy Cận là sự hòa nhập tương giao và là sự chiếm lĩnh của tâm linh con người đối với khoảng không gian vô tận… Ngay cả một nhà thơ nổi tiếng là chân quê như Nguyễn Bính cũng có thơ hay viết về vũ trụ như bài ”Đêm sao sáng” chẳng hạn:
“Sao đặc trời cao sáng suốt đêm…
Sao đêm chung sáng chẳng chia miền
Trời còn có bữa sao quên mọc
Tôi chẳng đêm nào chẳng nhớ em…”
Ai dám bảo những câu thơ trên không chứa tư duy thơ vũ trụ? Nhà thơ đã đo chiều kích của tâm hồn của nỗi nhớ thương bằng sự vô tận của đất trời của vũ trụ. Tôi cho rằng tầm vóc thơ ca của Nguyễn Bính không chỉ đo bằng những bài thơ chân quê mà còn với bài thơ: “Đêm sao sáng” với tư duy thơ vũ trụ rộng mở và biến ảo. Như vậy, chúng ta cần thấy rằng đối với những nhà thơ tài năng không nên xếp họ vào những khuôn mẫu cứng nhắc như: “Nhà thơ chân quê”, “Nhà thơ thành thị” mà phải đặt thơ của họ trong mối tương giao với vũ trụ để khám phá giải mã…
Giữa thời đại vi điện tử này thế giới sự sống đang nguy cơ bị triệt hại tàn phá và thế giới nội tâm con người cũng đang bị thu hẹp một cách thảm hại. Sự đô thị hóa sự tàn phá thiên nhiên và sự bào mòn về nhân tính đã làm cho không gian của vũ trụ bị cắt xén nát vụn và tâm hồn con người trở nên trơ lì lạnh lẽo. Nhà thơ không tài nào cứu vãn nỗi sự đổ vỡ nhưng họ lại là người tạo dựng nên vũ trụ thi ca để bù đắp những mất mát và khơi nguồn cho sự sống sinh sôi trong sự vô tận của vũ trụ.
V.T.C
