Xuất bản sách văn học thời công nghệ 4.0

716

Mai Văn Phấn

(Vanchuongphuongnam.vn) – Ngày 20/01/2016, Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) lần thứ 46 đã chính thức khai mạc tại thành phố Davos-Klosters của Thụy Sĩ, với chủ đề “Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4”, là “một cụm thuật ngữ cho các công nghệ và khái niệm của tổ chức trong chuỗi giá trị” đi cùng với các hệ thống vật lý trong không gian ảo, Internet kết nối vạn vật (IoT) và Internet của các dịch vụ (IoS) trên nền Dữ liệu lớn (Big data).

Bìa tập thơ song ngữ Việt – Anh “Ra vườn chùa xem cắt cỏ / Grass Cutting in a Temple Garden” của Mai Văn Phấn, do Nxb. Page Addie Press ấn hành tại Anh Quốc và Úc, năm 2014. Dịch giả: Nhà thơ Lê Đình Nhất-Lang. Biên tập: Nhà thơ Susan Blanshard (Anh quốc). Thiết kế bìa sách: Họa sĩ Bruce Blanshard.

Bản chất của Cách mạng công nghệ (CMCN) lần thứ 4 là dựa trên nền tảng công nghệ số và tích hợp tất cả các công nghệ thông minh để tối ưu hóa quy trình, phương thức sản xuất; nhấn mạnh những công nghệ đang và sẽ có tác động lớn nhất là công nghệ in 3D, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, công nghệ tự động hóa, người máy…

Nói đơn giản hơn, đó là hệ thống máy móc được kết nối Internet và liên kết với nhau tạo thành hệ thống tự động toàn bộ quy trình sản xuất và cung cấp đến tay người tiêu dùng. Đó là tự động hoá, số hoá và kết nối mạng lưới các quá trình thiết kế, sản xuất, thông tin, truyền thông cho đến quản lý, marketing và bán hàng theo nhu cầu khách hàng.

Sự xuất hiện của CMCN 4.0 đã làm thay đổi hoạt động xuất bản sách trên toàn thế giới, trong đó có việc quảng bá và xuất bản sách văn học. Nó thực sự đã làm gia tăng hiệu quả của các hình thức công bố đa phương tiện bằng cách triển khai các giải pháp công nghệ thông tin linh hoạt hiện đại.

Hơn mười năm trước đây, việc xuất hiện sách điện tử (Ebook) đã là một bước tiến đáng kể của ngành xuất bản và phát hành sách. Nhưng đây mới là kết quả của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba. Đến nay, khi CMCN 4.0 xuất hiện thì sách điện tử đang mất dần ưu thế, dù nhiều người vẫn coi đó là phiên bản hoàn hảo của sách in giấy. Từ góc độ quan sát của CMCN 4.0 cho thấy, sách điện tử chỉ là một “khuôn mẫu đông cứng” của sách in giấy mà thôi.

Trong khi sách thời CMCN 4.0 được ấn hành linh hoạt tùy theo nhu cầu của thị trường tiêu thụ, thậm chí có thể chiều theo thị hiếu và nhu cầu của từng người đọc. Trong lĩnh vực sách điện tử đã xuất hiện định dạng ePub, một loại định dạng sách điện tử linh hoạt, tiện ích nhất hiện nay được thiết kế từng dòng, từng trang, giống như từng trang sách in giấy. Định dạng này phù hợp với tất cả các thiết bị kỹ thuật số di động hiện đại nhất, như Sony Reader, Nook của Barnes & Noble, Kobo Reader… và điện thoại thông minh, máy tính bảng. Đơn cử, sau khi hãng Apple thông báo Iphone và Ipad sẽ tuyệt đối tôn trọng các định dạng ePub, thì nhu cầu về sách ePub đột ngột tăng vọt trong năm 2013. Sách ePub có tính năng kết nối rất cao, tiện lợi cho các nhà xuất bản phát hành, quảng bá sản phẩm, mở các chương trình khuyến mãi v.v. Mỗi cuốn sách ePub hoạt động như một cổng thông tin, giúp bạn đọc nhanh chóng biết được thông tin về tác giả, dư luận tác phẩm và tất cả các cuốn sách khác mà tác giả ấy đã xuất bản.

Vào cuối năm 2012, tôi có dịp làm việc với nhà xuất bản Page Addie Press (Anh Quốc) để xuất bản phần Anh ngữ tập thơ “Firmament Without Roof Cover” (Bầu trời không mái che), lần đầu tiên mới biết loại sách có định dạng ePub này. Cũng nhờ sách định dạng ePub, mà tập thơ của tôi trên hệ thống phát hành sách toàn cầu Amazon đã tự động kết nối với các hệ thống phát hành sách của Âu – Mỹ, Nhật, Hàn Quốc… Tháng 12/2012 tập thơ “Firmament Without Roof Cover” đã lọt vào danh sách 100 tập thơ bán chạy nhất của Amazon.

Điểm nhấn của CMCN 4.0 trong lĩnh vực xuất bản là các nhà xuất bản, các nhà phân phối sách sẽ ấn hành và cung cấp sản phẩm theo nhu cầu của khách hàng, chứ không phải in ấn hàng loạt chờ người hỏi mua như trước đây và cả bây giờ. Việc xuất bản tại các nước tiên tiến như Mỹ, Anh, Pháp, Nhật, Hàn Quốc… đều đáp ứng theo đa dạng các loại hình của khách hàng. Cùng nội dung một cuốn sách, nhà cung cấp có thể phát hành đồng thời sách in giấy, sách nói và sách điện tử. Sách in giấy có thể cá nhân hóa theo yêu cầu của khách hàng. Ví dụ, trên một trang sách bất kỳ, khách hàng có thể yêu cầu nhà xuất bản in tên người mua sách, ngày tháng, hoặc có thể in thêm một lời đề tặng ai đó mang tính riêng tư. Người mua có thể yêu cầu một bản bìa cứng để tại thư viện gia đình và một bản bìa mềm để dễ mang đi du lịch… Những cuốn sách có nhiều chương (Chapter), người mua có thể chỉ đặt mua những chương cần thiết. Hiện nay, nhà xuất bản Lonely Planet (Anh Quốc) chuyên ấn hành những cuốn sách hướng dẫn du lịch lớn nhất thế giới, trực thuộc BBC Worldwide, đã tận dụng triệt để CMCN 4.0 để phát hành sách theo nhu cầu và đã thu được những khoản lợi nhuận khổng lồ. Người mua có thể đặt hàng của Lonely Planet những chương chuyên viết về một vùng đất mà họ sắp đặt chân tới, hoặc sách in mới nhất để có thể cập nhật tối đa mọi thông tin. Tương tự như vậy, hiện nay các sách văn học, cũng như sách khoa học kỹ thuật đã đạt tới trình độ công nghệ này. Độc giả có thể đặt mua một tập truyện ngắn của một tác giả nào đó, hoặc yêu cầu cuốn sách chỉ gồm những truyện mà người đó yêu thích v.v. Xin dẫn chứng những cuốn sách của tôi được bán trên hệ thống phát hành sách toàn cầu Amazon. Ví dụ cuốn “Bầu trời không mái che”, mỗi lần đặt mua qua mạng, thì trang xi-nhê cuối sách lại ghi ngày in ấn phù hợp với ngày tháng tôi đã đặt hàng, mặc dù chỉ mua duy nhất một cuốn sách.

Trước mắt, CMCN 4.0 trong lĩnh vực xuất bản đang được áp dụng một phần ở VN. Các tác giả, cũng như các nhà sách vẫn phải tuân thủ nghiêm ngặt mọi quy định của luật xuất bản, nhưng có thể áp dụng CMCN 4.0 để kết nối, quảng bá văn học. Xin lấy ví dụ cuốn sách “Tĩnh lặng – Silence” của tôi vừa được nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành trong ba ngôn ngữ, Việt, Anh và Pháp Ngữ. Nhờ CN 4.0 mà bài thơ liên khúc “Tĩnh lặng” của tôi in trong tập thơ song ngữ “Ra vườn chùa xem cắt cỏ/ Grass Cutting in a Temple Garden” phát hành trên mạng Amazon đã đến được bạn đọc quốc tế. Đặc biệt, nó đã may mắn đến tay TS. Ramesh Chandra Mukhopadhyaya – một học giả Ấn Độ. Ông đã đọc bản tiếng Anh của nhà thơ Lê Đình Nhất-Lang bài thơ này và viết bình chú. Nhà thơ Susan Blanshard (Anh quốc) đã biên tập bản tiếng Anh của TS. Ramesh. Song hành với TS. Ramesh, họa sỹ Dominique de Miscault (Pháp) đã dịch những bài bình chú từ bản tiếng Anh của TS. Ramesh và bản dịch thơ của Lê Đình Nhất-Lang (Hoa Kỳ) sang tiếng Pháp. Hai dịch giả Takya Đỗ và Phạm Minh Đăng đã dịch những bài bình chú từ tiếng Anh sang tiếng Việt. Có thể nói, “Tĩnh lặng – Silence” là cuốn sách đã quy tụ rất nhiều đóng góp của bạn bè từ nhiều quốc gia nhờ CN 4.0 hiện nay.

Việc áp dụng CMCN 4.0 trong lĩnh vực xuất bản ở VN hiện nay, theo tôi sẽ mắc một số rào cản pháp lý. Hiện nay Luật Xuất bản VN chỉ cho xuất bản sách hoặc phát hành ấn bản điện tử đúng như bản lưu chiểu tại nhà xuất bản, quy định cả số lượng sách được in ra. Nếu tác giả cuốn sách muốn in thêm, hoặc thay đổi nội dung, dù một vài ký tự, vẫn bắt buộc phải xin giấy phép tái bản và ghi rõ nội dung có sửa chữa hoặc xin giấy phép mới.

Để CMCN 4.0 thực sự được vận dụng và phát triển ở VN, Nhà nước cần sớm sửa đổi Luật Xuất bản cho phù hợp. Đây dĩ nhiên là thách thức không nhỏ nhưng cũng là cơ hội và xu thế tất yếu của sự phát triển cuộc cách mạng công nghệ hiện nay. Song song với vấn đề này, còn có rào cản về sự lỏng lẻo khi áp dụng luật Sở hữu trí tuệ ở Việt Nam để bảo vệ quyền tác giả.

Dù còn khó khăn và dù sao đi nữa, bạn đọc nói chung nên sớm sử dụng những sản phẩm trong CMCN 4.0 để có thể thỏa mãn nhu cầu tiếp nhận thông tin hữu ích, đặc biệt các tác giả văn học nên sớm tiếp cận và vận dụng những ưu thế của CMCN 4.0 để mở rộng kiến thức, tầm nhìn và quảng bá văn học Việt Nam thời hội nhập.

M.V.P