Đặng Huy Giang
(Vanchuongphuongnam.vn) – “Chạm vào nỗi nhớ” như là một thứ ánh sáng nặng chất hồi quang của Nguyễn Vũ Quỳnh. Đấy là những chuyện ám ảnh của ngày ấy, của thời xa xưa ấy, khuất lấp và không thể nào quên, mang theo như máu thịt cả một thời gian dài, mà đến bây giờ, ông mới kể…
Nhà thơ Nguyễn Vũ Quỳnh
Nữ sĩ người Ba Lan W. Szymborska (Noben Văn chương 1986) có một bài thơ độc đáo mang tên “Ba từ kỳ lạ nhất”. Bài thơ chỉ có 8 câu, trong đó có hai câu mở đầu: “Khi tôi phát âm từ tương lai. Âm tiết đầu tiên đã vào quá khứ.”
Nêu thế để thấy: Cái đã qua luôn lấn lướt cái hiện tại và cái đã qua chiếm một tỷ lệ lớn đến thế nào trong khoảng thời gian sống của mỗi người nói chung. Ngay cả khi vừa phát âm thôi, trong chốc lát, nó đã thuộc về quá khứ.
Tôi đã đọc “Chạm vào nỗi nhớ” của nhà thơ Nguyễn Vũ Quỳnh. Rất tự nhiên, tôi đã nhớ đến “Ba từ kỳ lạ nhất”. Bởi vì, “Chạm vào nỗi nhớ” như là một thứ ánh sáng nặng chất hồi quang của Nguyễn Vũ Quỳnh. Đấy là những chuyện ám ảnh của ngày ấy, của thời xa xưa ấy, khuất lấp và không thể nào quên, mang theo như máu thịt cả một thời gian dài, mà đến bây giờ, ông mới kể…Và ông giống như một người đứng trên vai người khổng lồ quá khứ để nói với hiện tại và tương lai.
Đó là sự ngoái nhìn chiến tranh với nỗi đau của người trong cuộc, của người cầm súng.
Vì lẽ ấy mà trong “Đồng đội của tôi ơi!”, ngay trước khoảnh khắc vào trận, ông viết:
Cả tám thằng đồng loạt giơ tay
Vào trận đánh có đứa còn đứa mất
Thằng sống phải đưa thằng chết về chôn cất
Không để bạn nơi đất khách quê người…
Vì lẽ ấy mà trong “Cần Lê ngày trở về” – mảnh đất chiến trường xưa – nơi có hơn hai nghìn đồng đội hy sinh trong chiến tranh chống Mỹ và chiến tranh biên giới Tây Nam, ông viết:
Đâu đây tiếng súng một thời
Bước chân ngày ấy động trời Cần Lê
Nuốt nỗi đau đến tái tê
Hàng ngàn đồng đội không về quê hương
Vì lẽ ấy mà trong “Chuyện bây giờ mới kể”, chứng kiến nỗi bất hạnh như là hậu quả của chiến tranh để lại của những nữ đồng đội, ông viết:
ĐaKarong lạnh lắm suốt mùa đông
Em xuống tắm cả dòng sông nổi nóng
Hoa ven bờ cũng thầm ghen bóng
Da em hồng ngà ngọc của mẹ cho
… Và:
Đến bây giờ nhiều đứa lính phòng không
Nhiều đứa cùng chung nơi bến không chồng
Vẫn an duyên với quãng đời tu hạnh
Tiếng chuông chùa se sắt bóng nhà Sư
(Chuyện bây giờ mới kể)
Rồi, cũng có thể vì thế mà có lúc, ông cảm thấy nỗi cô đơn cũng rất tự thân của một thân phận trước nhiều thân phận. Có một mảng quá khứ nào đó gõ cửa và nỗi một mình trong ông bừng thức:
Lẫn trong khoảng lặng xa xôi
Chỉ trời đất biết riêng tôi một mình.
Đọc những câu thơ trên, bất chợt, tôi có cảm giác tâm thế, nỗi dằn vặt tự thân của Nguyễn Vũ Quỳnh ít nhiều có phần tương đồng với tâm thế, nỗi dằn vắt tự thân của Vư-xốt-xki – nhà thơ người Nga, cách nay đã lâu. Khoảng những năm 60 – 70 của thế kỷ trước, khi hồi tưởng về Chiến tranh Thế giới thứ 2, Vư-xốt-xki từng viết: “Sau mọi cuộc chiến kết thúc/ Tất cả những ai trở về đều có tội” Tất nhiên, trong “Chạm vào nỗi nhớ” Nguyễn Vũ Quỳnh không nghĩ như thế, ông viết nhân văn hơn và biết hàm ơn những người đã ra đi và người còn sống. Mảng thơ viết về tình yêu cũng mang chất “Chuyện bây giờ mới kể” cũng rất đáng nhớ. Nhiều câu thơ thật hay đã đưa người đọc về với khung trời yêu đương, đôi lứa. Có thể nêu nhiều dẫn chứng sống động:
Những mảng chiều tà áo bay bay (“Nơi cất giữ tình yêu”)
Ra đi gói cả bồn chồn mang theo (“Ta về nơi tiếng nhà quê”)
Và chúng mình như lạc vào nhau (“Duyên nợ tháng ba”)
E thẹn nụ hôn, bí mật mối tình đầu (“Đánh cắp giấc mơ”)
Bỗng dưng lại nhớ người ta/ Bờ quê ngày ấy thật thà cỏ may (“Một chút chiều bâng khuâng”)
Che em… chưa thể thôi đành/ Khoảnh khắc ấy tự nhiên thành dấu yêu (“Em và cơn mưa”)
Bây giờ không rượu mà say/ Bỗng nhiên về lại những ngày của nhau (“Vô đề 3”)
Thời gian ở đâu nhỉ/ Để chúng mình ngày xưa(“Ngẩn ngơ”)
Bên cạnh tình yêu đôi lứa, bao trùm lên đấy là tình yêu quê hương. Có vẻ như Nguyễn Vũ Quỳnh vẫn tin quá khứ mãi còn nâng vực ông đến suốt cuộc đời và ông có vẻ yên tâm về điều này. Và có một đức tin về những giá trị truyền thống luôn là chỗ dựa tinh thần trong thơ của Nguyễn Vũ Quỳnh. Không thế sao ông lại hạ bút:
Như còn hơi ấm bàn tay
Lần trong muối mặn gừng cay tìm về…
(Nhặt lại ngày xưa)
Sau chót, tôi có thể khẳng định thêm: Nguyễn Vũ Quỳnh là người có sở trường viết thơ lục bát. Nhiều câu thơ trên sáu dưới tám của ông luôn hanh thông, đưa đẩy, đằm thắm và sâu sắc. Bạn đọc có thể thực chứng bằng những dẫn chứng ngay trong bài viết này.
Phố Khuất Duy Tiến, 27/7/2019
Đ.H.G
