(Vanchuongphuongnam.vn) – Món mít trộn đã gắn liền với tuổi thơ tôi từ những ngày sau giải phóng, khi cả gia đình tôi gồng gánh từ Bắc vào Nam, về quê cha đất tổ, nói như ba tôi thường nói: Không đâu bằng quê hương, nơi “chôn nhau, cắt rốn”. Thời điểm sau ngày giải phóng đất nước, vườn nhà ông nội tôi chỉ còn lại đúng ba cây có giá trị là 1 cây dừa mang nhiều thương tật, do nhiều mảnh bom, đạn trong chiến tranh nhưng vẫn ra hoa kết trái và 2 cây mít gồm một cây mít dừa và một cây mít ướt còn sót lại. Cây mít dừa trái tròn như quả bóng, múi giòn, ngọt thanh sau khi chín, còn trái mít ướt dài suông, nhiều múi, khi chín rất ngọt và rất ít xơ.
Mít trộn – Ảnh Pinterest
Thời điểm sau giải phóng kinh tế gia đình còn rất khó khăn, nên có mít, sắn, khoai lang ăn thay cơm là hạnh phúc rồi. Mít non và già rất dễ chế biến thành thức ăn hàng ngày, khi đến mùa mít ra quả từ khoảng tháng 4 đến tháng 6 trong năm. Mít non thì kho cá chuồn và trộn thì ngon tuyệt vời.
Dân xứ Quảng có câu: “Ai về nhắn với bậu nguồn/ Mít non gửi xuống, cá chuồn gửi lên” cũng xuất phát từ truyền thống lâu đời ấy. Tuy nhiên, mít non trộn với dầu phụng, đậu phụng và gia vị thêm tí rau thơm mà xúc bánh tráng nướng giòn thì xin khỏi bàn, ngon tuyệt vời. Vì hợp khẩu vị, sở thích của nhiều người cho dù là dân lao động hay những vị thượng khách.
Mít non để trộn phải chọn những quả mít non lớn như quả bí xanh hay quả bầu, gai còn nhọn, tức mít có hạt non và chưa hình thành vỏ lụa cứng. Sau khi hái từ cây xuống cho mủ nhỏ hết ở phần cuốn. Cách thứ nhất, dùng dao bổ quả mít thành 2 phần, dùng lá chuối khô, giấy báo lau hết mủ; sau đó bổ nhỏ thành từng miếng, rửa sạch và cho vào xoong; cho nước vào để luộc chín. Sau đó, vớt từng miếng mít ra để nguội và dùng dao loại bỏ vỏ và cùi mít, xắt nhỏ, gia vị gồm đậu phụng hạt rang giòn, bỏ vỏ lụa và giã dập, rau thơm như: Ngò, húng quế, hành chuẩn bị sẵn sàng. Củ nén hoặc hành tươi giã dập phi với dầu phụng vừa tới có màu hơi vàng thơm lừng là được, cho mít đã xắt nhỏ vào trộn với dầu phụng, gia vị như: Muối bột, nước mắm, mì chính, hạt nêm cho vừa và cho rau thơm đậu phụng vào là có món mít trộn ngon và hấp dẫn. Cách thứ hai là mít non sau khi gọt sạch vỏ, bổ thành từng miếng, loại cùi mít ra, rửa sạch và xắt thật nhỏ, sau đó chần với nước đun sôi cho mềm và trộn với gia vị như cách luộc mít. Ưu điểm của cách thư 2 là mít sau khi trộn giòn hơn, nhưng người già khó ăn vì răng yếu.
Ngày nay điều kiện kinh tế khá hơn trước, nên có thêm nhưn để trộn mít non gồm thịt ba chỉ rửa sạch thái nhỏ và một ít tôm đất hoặc tôm biển lột sạch vỏ băm nhỏ trộn với thịt heo xắt nhỏ sau khi cho gia vị vào thịt và tôm ướp khoảng 20 phút cho thấm và phi củ nén, hành lên thơm và cho thịt, tôm vào rim nhỏ lửa cho chín là ta có nhưn để làm món mít trộn rất ngon. Mít non ngọt, giòn và hơi dai kết hợp trộn với đậu phụng nhưn thịt heo, tôm vừa ngọt, bùi và rau thơm, chanh, ớt với gia vị vừa miệng khi thưởng thức món mít trộn với bánh tráng nướng giòn thì ngấm tận chân răng, ăn không biết chán là gì. Mỗi khi làm mít trộn, mùi vị hương bay ra thơm lừng, là ruột tôi lại nôn nao cứ muốn được thưởng thức ngay; ăn một lần là nhớ mãi.
Ngoài ra, mít để già thì lấy múi hấp cơm, xơ mít để xào hoặc nấu canh ốc đá bắt ở sông hoặc khe suối cũng rất ngon, mít hườm thì làm mít hông phi nén, hành tỏi cho thơm rưới vào và cho ít đậu phụng rang giã nhỏ thì ăn rất hấp dẫn… Gia đình tôi thường làm món mít trộn để thưởng thức cái hương vị tình quê đậm đà, dân dã, nhưng đã gắn bó với quê hương xứ Quảng từ ngàn đời nay.
Hiện nay trong các nhà hàng, dù không thiếu các loại hải sản đắt tiền, nhưng thượng khách vẫn thích những món dung dị dân dã tình quê như mít trộn, mít kho cá chuồn hay các loại rau rừng… vừa ngon, hợp khẩu vị, mít không có tính độc, nên rất tốt cho sức khỏe.
Ngày nay, dù sống mưu sinh nơi phố thị, nhưng mỗi lần có dịp về quê là tôi không quên vào bếp để tự tay chế biến những món ăn dân dã từ trái mít trong vườn nhà. Cây mít là một trong các loại cây gần gũi đã gắn bó với tuổi thơ tôi từ những ngày còn nhiều gian khó, đã góp phần nuôi sống gia đình và người dân quê tôi. Tôi muốn viết về món ăn được chế biến từ trái mít như để tri ân, bảo tồn và trân quý người trồng cây cho đời sau hưởng quả…
Tháng hạ, 2021
V.V.T
