Sáng nay 30/3, Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam quyết định tạm thời thu hồi Giải thưởng Tác giả trẻ năm 2021 đối với tác phẩm “Phê bình phân tâm học – Phía của những ám ảnh nghệ thuật” của tác giả Vũ Thị Trang.
Đây được xem là lần đầu tiên Hội Nhà văn Việt Nam có quyết định tạm thu hồi giải thưởng đã trao.
Bà Trang là 1 trong 5 tác giả trẻ được trao giải thưởng ở mùa đầu tiên của giải thưởng Tác giả trẻ.
Quyết định này theo Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam là để “bảo đảm tính trong sáng, khách quan, nghiêm minh trong hệ thống giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam, cũng như xét các yếu tố liên quan đến quy chế và uy tín của giải thưởng”.
Ban chấp hành hội cũng quyết định khi có kết luận chính thức từ phía các cơ quan chức năng liên quan đến vấn đề bản quyền, Hội Nhà văn Việt Nam “sẽ tham khảo và đưa ra quyết định tiếp theo phù hợp với trách nhiệm và nghĩa vụ của mình”.
Tác phẩm “Phê bình phân tâm học – Phía của những ám ảnh nghệ thuật” của tác giả Vũ Thị Trang nhận Giải thưởng Tác giả trẻ năm 2021 từ Hội Nhà văn Việt Nam. Tuy nhiên, một số phần trong cuốn sách này bị tố đạo văn.
Quyết định này được Ban Chấp hành đưa ra sau khi nghiên cứu thư khiếu nại từ TS Đỗ Hải Ninh đề cập đến những dấu hiệu vi phạm bản quyền trong cuốn sách, bên cạnh “cẩn trọng lắng nghe dư luận, tham khảo ý kiến một số nhà chuyên môn, các chuyên gia trong lĩnh vực lý luận phê bình và bản quyền, cũng như trực tiếp lắng nghe các bên liên quan trình bày và họp Ban thường vụ Hội Nhà văn Việt Nam mở rộng vào ngày 28/3”.
Cũng từng là người phải ký quyết định thu hồi giải thưởng của một cuốn thơ bị tố đạo văn khi còn làm Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội, ông Phạm Xuân Nguyên đánh giá quyết định này của Hội Nhà văn Việt Nam là “có trách nhiệm với văn nghệ và học thuật”.
Trả lời về quyết định tạm thời thu hồi giải thưởng với cuốn sách của bà Trang, ông Nguyễn Quang Thiều – Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam – nói dù lần đầu tiên trao Giải thưởng Tác giả trẻ đã gặp “chuyện buồn” nhưng đây là việc hội “phải làm” vì một trong những trách nhiệm quan trọng là tạo một thế hệ nhà văn tương lai có tri thức, bản lĩnh, sáng tạo, chính trực.
Ông tin rằng nỗi buồn này có thể khiến hội có chút khó khăn nhưng với sự thiện chí, nỗ lực, nghiêm minh trong giải quyết vụ việc của ban chấp hành hội, giải thưởng Tác giả trẻ vẫn tiếp tục khẳng định ý nghĩa của giải thưởng, một sự khích lệ lớn với người trẻ.
Ông Thiều nói quyết định tạm thu hồi giải thưởng với cuốn sách của bà Trang là quyết định độc lập của Hội Nhà văn Việt Nam để bảo vệ tính nghiêm minh, trong sáng, “không chút gợn” của Giải thưởng Tác giả trẻ chứ không dựa hẳn vào những kết luận về bản quyền.
Bởi các dấu hiệu vi phạm bản quyền phải đợi Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam – cơ quan có trách nhiệm cao nhất, đúng chức năng nhất – quyết định.
“Đây là quyết định khó khăn nhưng nếu ban chấp hành không bảo vệ sự nghiêm minh của giải thưởng mình trao thì khó làm tốt những việc khác sau này. Có người đánh giá đây là quyết định can đảm, nhưng tôi cho rằng chúng tôi chỉ đang tuân thủ nguyên tắc làm việc là tất cả mọi người phải đảm bảo thái độ nghiêm minh, chính trực. Lâu nay nguyên tắc này ít được tuân thủ nhưng chúng tôi muốn thực hiện điều đó”, ông Thiều nói.
Về việc Hội Nhà văn đưa ra quyết định tạm thời thu hồi chứ không phải là thu hồi vĩnh viễn, ông Thiều giải thích vì ban chấp hành hội sẽ tiếp tục theo dõi, nghiên cứu, lắng nghe các nhà chuyên môn về bản quyền và phê bình.
Nếu cuốn sách được “minh oan” thì hội có thể phục hồi giải thưởng. Nếu không, hội sẽ ra quyết định thu hồi giải thưởng vĩnh viễn chứ sẽ không “lờ đi”.
Chưa có tiền lệ
Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên cho biết có lẽ đây là lần đầu tiên Hội Nhà văn Việt Nam có quyết định tạm thu hồi giải thưởng đã trao.
Trước đó mới chỉ có một vài trường hợp người được trao giải từ chối giải thưởng là nhà văn Hồ Anh Thái (năm 2002), nhà văn Y Ban và Phạm Ngọc Cảnh Nam (năm 2012).
Liên quan tới nghi vấn đạo văn, khoảng năm 1999, Hội Nhà văn Việt Nam chỉ dừng lại dự định trao giải thưởng cho cuốn phê bình “Con mắt thơ” của Đỗ Lai Thúy sau khi có phản ánh lên ban chấp hành hội trước khi trao giải về việc cuốn sách này có “đạo văn”.
Tình cờ ông Đỗ Lai Thúy cũng có liên quan tới cuốn sách vừa bị tạm thu hồi giải thưởng của bà Vũ Thị Trang. Ông viết lời giới thiệu cho cuốn sách này và sau đó cuốn sách được chỉ ra là có “đạo” nhiều trang trong một cuốn sách của chính ông.
Cũng liên quan tới chuyện giải thưởng cho sách đạo văn, năm 2015, Hội Nhà văn Hà Nội cũng từng có quết định thu hồi giải thưởng đã trao cho tập thơ “Sẹo độc lập” của Phan Huyền Thư sau khi chính tác giả chủ động có đơn xin rút giải thưởng.
Hội đồng Lý luận phê bình văn học nghệ thuật trung ương vẫn đợi
Trả lời câu hỏi của phóng viên về việc liệu Hội đồng Lý luận phê bình văn học nghệ thuật trung ương có thu hồi tặng thưởng mức C mà hội đồng từng trao cho cuốn sách của bà Trang tháng 11/2021 sau khi Hội Nhà văn có quyết định tạm thu hồi giải thưởng, chủ tịch hội đồng Nguyễn Thế Kỷ nói hội đồng vẫn nhất quán với quan điểm đã chia sẻ với phóng viên vài ngày trước.
Hội đồng sẽ chờ quyết định có tính pháp lý, tính học thuật của Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam rồi mới đưa ra quyết định chính thức.
Theo Thiên Điểu/TTO
Tên bài viết được đặt lại.
