Đọc ‘Giao hưởng biển’ của Vũ Thanh Hoa

789

Nguyễn Trọng Tạo

(Vanchuongphuongnam.vn) – Năm ngoái tôi có đọc được mấy bài thơ của Vũ Thanh Hoa trên báo Tết, gần đây mới đọc được nhiều bài thơ của chị trên mạng, thú thật, cảm giác đầu tiên của tôi là bị choáng ngợp trước một phong cách thơ táo bạo, mãnh liệt lẫn dịu êm, bảng lảng và đầy nữ tính.

Nhà thơ Vũ Thanh Hoa

Thơ chị có kiểu cũ và có kiểu mới, dường như càng ngày càng mới (theo thời gian chị ghi dưới mỗi bài thơ). Chị chú trọng đến tứ thơ và cũng trăn trở cách tân ngôn ngữ thơ. Nhưng điều quan trọng hơn là thơ chị khoan sâu vào nhiều trạng thái yêu của nữ giới như muốn bộc bạch, muốn tiết lộ dần những bí mật mà tưởng như cần giữ kín, tưởng như còn húy kị trong thơ truyền thống ở ta. Trong những bài thơ gần đây của Vũ Thanh Hoa, chứng tỏ chị muốn bứt phá vượt qua rào cản ấy một cách tự nhiên nhưng không thô ráp như một vài nhà thơ trẻ nữ đã làm. Chị từng trải và nồng nàn, chân thành và chân thật nhưng lại nhận biết cái ranh giới mỏng manh của cái giả-chân trong nghệ thuật. Giao hưởng biển là một bài thơ như thế, nói về tình yêu cùng với sự thăng hoa của nhục thể, mà cách nói lại chứa đựng những thi ảnh đầy gợi cảm.

ướt

cát mịn

phập phồng

trần ngực biển

lưỡi thanh âm giao hưởng ngút mây trời

dừa rừng rực vươn thẳng cây đón đợi

mơ màng dương lún phún lá đong đưa

Mới đọc thoạt tưởng chị tả cảnh biển với sóng với cát với rừng dương, hàng dừa… Nhưng cái cảnh ấy đã có một chút gì nhân cách hóa, gợi ra một trường liên tưởng về người với những “trần ngực biển”, “lưỡi thanh âm”, “vươn thẳng cây”, lún phún lá”. Có một chút Hồ Xuân Hương ở đây chăng?

Nhưng đấy mới chỉ là màn dạo đầu êm dịu của bản “giao hưởng biển”. Rồi âm nhạc như bắt đầu cuộn xiết trào dâng hơn khi cuồng phong xuất hiện:

ngây ngất sóng

cơn cuồng phong

chạm đáy

thăm thẳm xanh mạch chảy

tận khôn cùng

vòng hoan lạc siết bến bờ

ngây dại

cổng thiên đàng he hé nụ mung lung

Những “chạm đáy”, “hoan lạc”, những “ngây dại”, “thiên đàng” đều gợi tới cảm giác của đam mê mãnh liệt. Nó gấp gáp, nó dồn dập và nó đang “yêu”. Cảm giác mạnh ấy chính là rung động của một hồn thơ trước thiên nhiên lộng lẫy và hoang vu, nhưng cũng là cảm giác của rung động thân thể của người thơ. Và không kìm được nữa, thiên nhiên đã hóa con người (hay con người đã hóa thiên nhiên) bằng những ngôn ngữ lộ diện, và “bản giao hưởng” đã được đẩy tới cao trào:

thở trong thở

cuốn về hun hút bão

thân ghì thân

run rẩy nhịp tinh cầu

dòng nham thạch phun quyện hòa núi lửa 

Rồi tất cả như đang trôi, như đang bồng bềnh thực ảo sau cơn phun trào núi lửa của đam mê và hoan lạc tình yêu: 

trôi

bềnh bồng

phiêu dạt

cánh buồm

yêu

Người ta nói thơ hiện đại thường lấy việc tạo cảm giác làm chủ đạo sáng tạo. Thì Giao hưởng biển đã làm được điều đó. Mà lại là cảm giác nhục thể. Nhưng nhục thể ở đây không hề thô thiển hay dung tục, bởi sự kết hợp thiên nhiên con người thực – ảo thật tinh tế và hài hòa. Hài hòa cả về thi ảnh, ngôn ngữ và nhịp điệu; hài hòa cả về sự việc và góc nhìn thẩm mỹ.

Đọc kỹ bài thơ, đọc nhiều lần theo nhịp ngắt xuống dòng, ta thấy lối thơ tự do tạo nhịp này thực ra lại xuất phát từ những nhịp thơ 8 chữ truyền thống khá quen thuộc. Tôi đã thử ghép chúng lại và thấy rất rõ hình thức câu thơ cũ:

thở trong thở/ cuốn về hun hút bão

thân ghì thân/ run rẩy nhịp tinh cầu

Nhưng cái tài của nhà thơ không chỉ cố ý ngắt dòng hợp lý, mà chính là nhờ từ mạch nguồn cảm xúc và cách nhìn mới mẻ đã khiến cho bài thơ mang một hơi thở mới về cả nội dung lẫn hình thức. Đó cũng là điều dễ nhận thấy khi đọc thơ Vũ Thanh Hoa, mà Giao hưởng biển là một bài thơ trong dòng mạch mới mẻ đó.

N.T.T

GIAO HƯỞNG BIỂN

Ướt

cát mịn

phập phồng

trần ngực biển

lưỡi thanh âm giao hưởng ngút mây trời

dừa rừng rực vươn thẳng cây đón đợi

mơ màng dương lún phún lá đong đưa

ngây ngất sóng

cơn cuồng phong

chạm đáy

thăm thẳm xanh mạch chảy

tận khôn cùng

vòng hoan lạc siết bến bờ

ngây dại

cổng thiên đàng he hé nụ mung lung

thở trong thở

cuốn về hun hút bão

thân ghì thân

run rẩy nhịp tinh cầu

dòng nham thạch phun quyện hòa núi lửa

 

trôi

bềnh bồng

phiêu dạt

cánh buồm

yêu

 

22.5.2008

Vũ Thanh Hoa