(Vanchuongphuongnam.vn) – Từ đêm hôm qua mạ đã lo đơm bông chuối, lau chùi bàn thờ và chuẩn bị những thứ đồ khô như nấm rơm, nấm mèo phù chúc nếu là cúng chay và nếu là cúng mặn thì thường mạ đã làm bánh bèo, bánh lọc ngay từ đêm để sáng mai còn rảnh tay làm những món khác.
Tác giả Trang Thùy
Mai là ngày giỗ bà ngoại tôi. Người Huế, những ngày giỗ chạp là một nét truyền thống bao đời nay mà đến bây giờ gia đình tôi vẫn còn lưu giữ. Những ngày giỗ là dịp để mọi người trong gia đình cùng đoàn tụ bên nhau, để cùng tưởng nhớ đến tổ tiên ông bà: “Chim có tổ, người có tông”. Đây cũng là dịp để những nàng con gái được học hỏi thêm về bốn chữ “công, dung, ngôn, hạnh”. Là dịp để những nàng dâu mới cưới về nhà chồng còn bỡ ngỡ, được những người thân trong gia đình bày vẻ kinh nghiệm nấu nướng, cách tính toán chợ búa và bày biện mâm cúng giỗ ra sao.
Riêng tôi, còn nhớ ngay từ ngày bé tôi đã được mạ dạy cho từng li từng tí và câu đầu tiên bao giờ mạ cũng nói: “Con gái con lứa lớn chừng ni rồi, phải lo học hỏi mai mốt còn đi lấy chồng, không biết chi nhà họ cười cho nghe chưa con!”. Rứa là mạ dạy cho tôi đủ thứ, từ cái cách tỉa củ cà rốt, tỉa củ khoai tây, tỉa trái su su như thế nào cho đẹp, và nấu món gì thì mình gọt tỉa sao để to nhỏ cho phù hợp như cà rốt xào thì xắt mỏng, khoai nấu món cà ri thì phải to bằng chừng này…
Những món mạ thường làm trong những ngày giỗ ngoài các món bánh như bánh bèo nậm lọc thì còn có các món xào nấu như cà ri, đậu cô ve xào, vả trộn, mít luộc bóp, vài lát cá hoặc tôm thịt kho rim, tô canh mướp đắng, bánh cuốn ram, mì xào, đậu quyên hầm, (hoặc hồi xưa mạ hay hầm bo bo nữa). Cứ mỗi món vài dĩa nhưng rất nhiều món, lúc trình bày lên bàn thờ nhìn rất ngon lành và đầy màu sắc.
Thật ra những món ăn đó rất dễ có trong vườn nhà, mùa nào thức nấy vì xưa nhà ai cũng có vườn tược cây trái nhiều nên mỗi lần nhà có việc chỉ cần ra chợ mua thêm ít thịt cá tôm hoặc vài đồ phụ gia nữa là đã có một mâm đơm cúng ông bà tươm tất. Cây nhà lá vườn lại luôn là thứ thực phẩm sạch mà giữa thời buổi loạn thực phẩm bẩn thì so với bấy giờ những đạm bạc ngày ấy lại là niềm mơ ước của rất nhiều người.
Mỗi lần nhà có giỗ là tôi vui lắm. Bà con tới rất đông từ sáng sớm và mỗi người mỗi việc. Dì ra vườn hái vả, dì phụ mạ gọt su, chị tôi ngồi nhặt rau, mạ tôi vừa làm vừa chỉ bảo cho cô em dâu mới cưới. Không khí gia đình vui vẻ ấm cúng toả ra từ mùi thức ăn thơm lừng, từ mùi nhang trầm và hoa huệ toả ra từ bàn thờ ông bà trang nghiêm, huyền hoặc. Mệ tôi ngồi têm trầu, mái tóc bạc phơ như một bà tiên, ngoài sân lũ trẻ con chơi đùa vui vẻ và trong bếp các dì, các o vừa làm bếp vừa chuyện trò râm ran, đoàn kết.
Mạ tôi có thói quen đơm chuối thường hay để thêm trên đó một ít hoa như thiên lý, ngọc lan, bưởi hoặc bại hoại (hoàng lan). Nải chuối trái vừa chín tới tròn lẵng xen vào những cánh hoa toả hương thơm ngát, trước di ảnh ông bà tổ tiên gia đình là lư trầm toả hương ngào ngạt, hai bình hoa huệ hoặc đôi khi là sen, cúc, trang hoặc phượng kim thanh khiết. Mạ tôi hay lưu ý với tôi rằng, làm gì thì làm nhưng bàn thờ gia tiên phải luôn được trang hoàng thật chu đáo, vì có biểu hiện sự kính cẩn thành tâm hay không là thể hiện từ điều này trước tiên.
Ngày nay, do đời sống kinh tế ngày một đi lên nên việc cúng kị cũng đã giản tiện hơn. Những nhà có điều kiện vẫn hay thuê người nấu giúp, chỉ đến giờ gần cúng người nấu thuê mới chở tới và mọi dịch vụ họ lo chu đáo từ khâu thức ăn đến khâu rửa dọn. Do vậy nên những người bà con họ hàng cũng không còn có dịp để cùng nhau xúm lại bày biện mâm cỗ như ngày xưa nữa nên phải chăng nét đẹp truyền thống trong ngày giỗ kị không còn được vẹn nguyên như ngày cũ? Sơn hào hải vị bây giờ không thiếu nhưng sao tôi vẫn nghe thèm những món xào, trộn từ cây nhà lá vườn như hồi xưa. Cũng như thèm cái không khí rộn ràng mà ấm cúng từ bao đời nay in sâu trong từng kí ức.
Cũng may gia đình tôi đến nay vẫn còn lưu giữ nếp quen ấy đến bây giờ. Đó là niềm tự hào của gia đình mà tôi nghĩ rằng tôi đang đúng khi giữ gìn bản sắc truyền thống của gia đình mình và sẽ cố gắng để dạy dỗ con cháu của mình sau này tiếp tục truyền thống tốt đẹp ấy mỗi lần hướng đến tiền nhân trong những ngày húy giỗ.
T.T
