(Vanchuongphuongnam.vn) – Ăn là ăn bằng mắt, là ngắm nhìn lại hình ảnh của ngày đã qua được gói gém trong đó, là ăn bằng cả một phần ký ức rưng rung hoài niệm…
Bánh đúc tuyền thống
“Những ngày sống khác”, câu nói của cô bạn thân giờ sống ở Sài Gòn đang “chat” với tôi và ngỏ lời cám ơn nhóm bạn cùng lớp phổ thông ở quê nhà xứ Quảng về những phần quà mà nhóm bạn ở Sài Gòn đã nhận được trong những ngày giãn cách. Bất ngờ và nhiều cảm xúc đan xen về “vị quê” gói ghém, bạn tôi xuýt xoa: Làm mình nhớ, nhớ món này, món kia đậm “chất quê”… Chỉ ngần đó tâm giao với cô bạn thân, trong tôi lại hiển hiện ra những ngày tháng của những “ngày xưa ơi, đã xa tuổi thơ” với hương đồng gió nội, với con sông quê hiền hòa, với đồng lúa xanh trước lũy tre làng… Tôi như chạm đến lại miền ký ức ngọt ngào…
Là tôi nhớ, món bánh đúc của bà tôi, mẹ tôi thuở nào. Bánh đúc – vẫn là một món ăn gần gũi và thân quen với bao người dân xứ Quảng, bên cạnh bánh bèo, mỳ Quảng, bánh chập, bánh ướt… Tất cả đều xuất xứ từ hạt ngọc của trời – hạt gạo và qua nhiều cách chế biến, kiểu ăn khác nhau. Đó là tôi nhớ bà nội tôi đã từng bảo như thế, ngày tôi còn nhỏ. Một thời chưa xa, mỗi mùa gạo mới, hầu như nhà nào cũng làm mì, bánh đúc, hay bánh bèo sau những ngày vào vụ mùa tất bật, vừa như giải lao vừa để “ăn thử” hay “mừng” gạo mới. Làm để ăn vào buổi sáng, trưa hay tối, đổi thay cơm cũng chỉ quanh quẩn vài món ấy thôi. Hay có những ngày, chị em tôi ngóng trông ngoái nhìn ngoài cổng nhà, chờ mẹ đi chợ với thức quà bánh đúc đơn sơ giờ còn để lại trong tôi nhiều kỷ niệm.
Riêng món bánh đúc, chuyện “làm bột” có phần nhiều công đoạn hơn. Ngày trước, bà tôi, mẹ tôi đều bảo, cái bánh đúc có ngon và giòn được hay không phụ thuộc vào khâu chọn gạo. Rồi xay gạo, pha bột gạo với nước vôi trong. Công việc này tưởng chừng dễ nhưng phải có kinh nghiệm để có được độ giòn và dẻo của bánh đúc. Bí quyết nội tôi truyền lại cho mẹ tôi là nếu pha nước vôi “nặng tay” thì bánh sẽ có vị mặn và nồng của vôi, nhưng nếu pha “nhẹ tay” thì bánh lại dễ nhão và không được giòn. Hơn nữa, trong khi nấu bánh cũng không để bột vón cục lại, không được khê hay cháy nên phải đảo liên tục và đều tay. Chiếc bánh đúc màu trắng ngà, bột mịn, khi bánh nguội được lót ra sàng bằng lá chuối xanh, khi ăn thì cắt ra thành từng miếng nhỏ, cho nhưn và rắc lá hành xanh, đậu phụng giã nhỏ bỏ lên trên. Phần “nhưn” thường làm bằng tôm và thịt heo ba chỉ băm nhuyễn, khử thêm dầu phụng với nén, rim thấm khô. Rồi chan nhưn và nước mắm ớt, hoặc mắm cái đã được chế biến gia vị ớt tỏi vào. Có người lại thích để bánh và mắm riêng, khi ăn thì chấm từng lát một. Chỉ chừng đó thôi nhưng nhìn thật ngon mắt, nghe mùi vị thơm lừng…
Thời buổi bây giờ, dường như cuộc sống ngày càng hối hả. Cảnh “tự nấu tự ăn” trong mỗi gia đình cũng ít dần và hàng quán mọc lên nhiều, nhất là ở thành phố. Thêm nữa, có nhiều món ăn và thức uống phong phú cả ngày ba bữa sáng – trưa – tối nên tha hồ có sự lựa chọn và lựa đến nỗi, đôi khi không biết chọn ăn – uống món nào. Và, những món ăn dân giã ngày nào vẫn được nhiều người ưa chuộng, nhất là những người đã trải qua những năm tháng “ngày xưa ơi” ở quê. Ăn là ăn bằng mắt, là ngắm nhìn lại hình ảnh của ngày đã qua được gói gém trong đó, là ăn bằng cả một phần ký ức rưng rung hoài niệm… Sáng nay, tôi đã tự làm món bánh đúc cho cả nhà, không kỳ công như thời mẹ tôi, bà tôi làm vì nguyên liệu đã có sẵn và chế biến đơn giản, nhanh hơn. Loay hoay việc bếp núc cho những ngày “ở yên trong nhà” cũng là một cách tôi tự “ôn” lại các món lâu nay mình chỉ hay mua ở hàng quán. Vì vậy, trước mắt tôi là “sản phẩm” những dĩa bánh đúc phảng phất mùi thơm lừng của mắm ớt, rau hành, đậu phụng và mùi gạo bánh đúc quyện vào nhau. Tôi thầm nghĩ, như thế này thì làm sao người lớn tuổi là tôi không nhớ đến những dư vị khó quên của một thời. Tôi lấy điện thoại chụp hình và gửi qua zalo cho cô bạn thân, kèm với lời nhắn: Hẹn ngày tụi mình gặp lại ở quê nhà, cố lên bạn nhé! Bạn tôi “chat” lại: Thấy như thế này là đã thấy quê nhà. Hy vọng một ngày không xa…
Rồi tôi lại nghĩ vẩn vơ. Cuộc sống ngày nay, những món ăn truyền thống dân dã và thân thuộc như bánh đúc ít nhiều đã có những biến tấu đa dạng. Bánh đúc bằng gạo trắng, gạo trắng pha thêm đậu phụng, bằng gạo lức màu đỏ bầm… Rồi bánh đúc ăn kiểu chay hoặc kiểu mặn. Bánh đúc có thể ăn kèm thêm với chả, thịt xíu hay xúc xích, nước chấm pha nhiều loại gia vị với mùi thơm ngon hơn nhiều chứ không “mộc” so với bánh đúc ngày trước. Nhưng sao lúc này tôi lại cứ nhớ thương món bánh đúc nơi nếp nhà xưa, quê xưa. Câu chuyên của tôi và cô bạn thân, món ăn sáng của riêng tôi trong sáng nay… Tất cả như níu kéo, gọi thầm tôi về, nhắc nhớ trong tôi những dư vị khó quên của một thời. Bất chợt rưng rưng cả miền thơ trẻ hiện về trong ký ức xa xăm. Thương nhớ bánh đúc. Không chỉ là bánh đúc…
H.T
Trung tâm Văn hóa Quảng Nam
