Trần Danh Thùy
(Vanchuongphuongnam.vn) – Trong đời sống thường nhật, có thể chúng ta đã có dịp nghe một ai đó (thường là người miền Nam) nói về một người có quan hệ, chẳng hạn như bạn bè, rằng: “Tay đó có mèo.” Câu nói này ám chỉ về một người đàn ông nào đó có bồ bịch, tức có bạn gái, có thể là “trong luồng” nếu chưa có vợ, có thể là “ngoài luồng” nếu đã… yên bề gia thất. Ý “ngoài luồng” thường được dùng hơn.
Trong văn học dân gian nước ta, cũng có một số thành ngữ, tục ngữ… không mấy “ủng hộ” mèo, một con vật có thể nói là có hình thù đẹp nhất trong số những loài động vật đẹp nhất khác trong thế giới động vật tự nhiên, thường được ca tụng như cá, chim, gà, ngựa…
Ngày xuân rảnh rỗi, xem hình ảnh những chú mèo “linh vật” đầy dẫy trên những phương tiện truyền thông, tôi bỗng nghĩ đến “thân phận” của những chú mèo xinh đẹp đã được những nghệ nhân tài tình chế tác, đối chiếu với một số thành ngữ, tục ngữ… lần lượt thoáng qua trong trí nhớ, mà lòng cũng thấy bồi hồi, rung cảm.
Thử điểm xuyết một vài thí dụ.
Thành ngữ “mèo đàng, chó điếm” hoặc “chó khô, mèo lạc” đều ám chỉ loại người vô giáo dục, đầu đường xó chợ, không có tài cán gì, chỉ chuyên làm việc càn quấy, phá phách.
Hoặc: “chó treo, mèo đậy” dùng để khuyên người ta hãy cảnh giác với những kẻ xấu.
“Mèo khen mèo dài đuôi” là thành ngữ có ý mỉa mai những người luôn tự đề cao hay khen ngợi mình nhưng thực chất chẳng có tài cán bao nhiêu.
Trong khi đó, tục ngữ “Mèo đến nhà thì khó, chó đến nhà thì sang/giàu” cũng thể hiện một kinh nghiệm dân gian, “đổ lỗi” cho mèo gây ra điềm dữ khi vào nhà ai đó.
Ngay cả cụ Nguyễn Du, trong danh tác Truyện Kiều, cũng đã vận dụng thành ngữ “mèo mã gà đồng” để ở cửa miệng Hoạn Thư khi “xử lý” Thúy Kiều:
“Ra tuồng mèo mả gà đồng,
Ra tuồng lúng túng chẳng xong bề nào…” nhằm hạ nhục Kiều.
Vân… vân…
Thiết nghĩ có thể còn nhiều thí dụ khác nhưng trong khuôn khổ nghĩ suy về những ‘nỗi khổ’ mà mèo, một con vật thuộc loài có dung nhan khi thì ngoan ngoãn lúc được vuốt ve, khi thì hung dữ lúc bị trêu chọc, một loài thú cưng (pet) không hiểu sao lại bị người đời gán cho những “thói hư, tật xấu” như vậy?
Chẳng lẽ, mèo mà cũng bị… “hồng nhan bạc phận”?
T.D.T
