12.9.2017-10:45
Nhà thơ Trần Ninh Hồ
Nhà thơ Trần Ninh Hồ:
Làm thơ cũng như “tinh tuyển than”
PHẠM HỌC
NVTPHCM- Không phải là người Quảng Ninh nhưng nhà thơ Trần Ninh Hồ dành tình cảm đặc biệt cho vùng đất này. Những bài thơ ông viết về Quảng Ninh đều ngắn gọn nhưng vang vọng, để lại dư âm trong tâm trí người đọc…
* Thưa nhà thơ Trần Ninh Hồ, đọc những bài thơ ông viết về Quảng Ninh, thấy hình như bài nào cũng đều có… “duyên cớ” cả, phải vậy không ạ?
– Ồ, chắc là vậy thôi. Không có “duyên cớ” thì sao viết được! Với Quảng Ninh, tôi có cỡ chục bài thơ viết về vùng đất này và đều rải rác sau những chuyến đi thực tế sáng tác, trong đó có nhiều đợt được xuống hầm lò cùng lao động với công nhân…
* Trong chùm thơ tứ tuyệt 6 bài viết về Quảng Ninh mà ông sáng tác (cách đây hình như cũng đã chục năm rồi thì phải), có bài “Giấc mơ vách núi” (sau này được lấy làm tên cho cả tập thơ) thì sao, thưa ông? Ông có thể nói rõ hơn về cảm xúc của mình khi khắc hoạ hình tượng vách núi này…?
– Nói thực, trước khi đến với Quảng Ninh tôi phải đọc lướt qua xem người ta đã viết gì, viết như thế nào về vùng đất này. Cũng chỉ để mình không lặp lại mà phải viết khác đi, không theo lối mòn… Như với núi Bài Thơ chẳng hạn; có hàng trăm bài viết về ngọn núi này; có người “tán” thêm thơ Lê Thánh Tông, có người ca ngợi chuyến duyệt quân, người lại tán dương thợ khắc đá v.v.. Mỗi người có một cách. Họ có thể nói hay, nhưng nếu tôi nói theo những cách ấy thì bài thơ chỉ là sự “chồng hình”. Bởi thế tôi không chọn những cách ấy.
Tôi lấy vách núi để thấy vị trí thơ ca có ý nghĩa như thế nào trong đời sống con người. Bởi vì sao? Vì vật thể cao nhất trên mặt đất này không gì khác hơn là những ngọn núi. Và đã là vách núi cao thì chỉ có những đám mây bay qua mà không có đám mây nào ở lại. Khô khan như gỗ đá thì ai yêu và đủ sức yêu ai. Núi hùng vĩ thế mà chỉ ước một lần được mong manh như tờ giấy để cho một tầm vóc lớn như Lê Thánh Tông đến để đề thơ vào đó. Và vách núi dựng lên để đón đợi một ngày nào đó được khắc lên gương mặt mình những câu thơ hay để lại cho đời. Thơ là sự linh diệu của tâm hồn là như vậy đó. Và tôi tin có lẽ chưa ai đề cao núi Bài Thơ như mình…
* Viết về Quảng Ninh, đa phần ông chọn hình thức diễn đạt rất ngắn. Điều này chắc cũng có lý do của nó chứ, thưa nhà thơ?
– Khi viết về Quảng Ninh, tôi hoàn toàn có thể triển khai thành bài thơ dài chứ. Nhưng tôi không chọn hình thức đó mà lại chọn tứ tuyệt. Tứ tuyệt như than tinh tuyển, cô đọng nhưng lại có sức lan toả. Làm thơ tuyển chữ như than tinh tuyển vậy, có khi chỉ cần một cân thôi nhiệt lượng toả ra cũng bằng cả tạ than bùn. Có những thứ than có đốt cả tạ mà chỉ thấy khói thôi chứ chưa sôi nổi nồi cám lợn. Đừng vì cẩu thả mà làm ra những bài thơ non, không “già lửa”, chọn lựa thơ in thơ chưa thật kỹ. Sao không học cách của người đào than về sự chọn lựa để làm thơ nhỉ? (cười).
Tôi nghĩ nhà thơ làm thơ nên viết ngắn, viết chậm, như thợ mỏ đào lò vậy. Tôi gọi công việc của người thợ đen nhẻm, suốt ngày cặm cụi đào than là cuộc viễn du vào lòng đất bằng tấc thước. Nhà thơ cũng học cách viễn du sâu vào lòng bạn đọc cũng cần như vậy, chỉ tính bằng thước tấc thôi, chứ tính bằng vạn dặm ồn ào sao được…
* Có người nhận xét Trần Ninh Hồ là một hồn thơ nghiêng về phía cái đẹp của bản ngã, đi tìm cái triết lý ở cõi vô thường. Ông có nghĩ vậy không?
– Có lẽ đúng như thế. Nhưng tôi đi triết lý về cái tưởng như vô thường thì đúng hơn. Ví như, vách đá tôi vừa nói đâu phải vô thường. Hay như tôi triết lý cành phong lan bể mong manh mà Chế Lan Viên đưa vào thơ. Cái tuyệt vời của nhà thơ lớn đôi khi cũng phải như đom đóm ấy, vừa bay vừa giật mình tí chứ. Chỉ khác là đom đóm giật mình bằng ánh sáng mà thôi. Những con tàu, bến cảng rồi đến cả nhà thơ nữa; tất cả đã qua đi rồi chỉ có dáng núi Hạ Long, cành phong lan mong manh hiên ngang giữa trời đất để phán xét về sự còn mất. Tôi không dám bàn, không dám khen chê thơ Chế mà chỉ mang Hạ Long kỳ vỹ ra đối thoại với ông…
* Cám ơn nhà thơ Trần Ninh Hồ về cuộc trò chuyện thú vị này.
BÁO QUẢNG NINH
>> XEM CHÂN DUNG & PHỎNG VẤN NHÂN VẬT KHÁC…
