(Vanchuongphuongnam.vn) – Cố nhà thơ Đoàn Vị Thượng được bạn đọc yêu thích từ trước ngày giải phóng với nhiều bài thơ hay viết về tình yêu tuổi học trò. Anh là biên tập viên của báo Giáo dục – Thời đại và Tạp chí Tài hoa trẻ ở Văn phòng đại diện của báo tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Nhà thơ Đoàn Vị Thượng cùng bạn bè
Vừa nghỉ hưu được vài tháng thì anh đã vội ra đi vì căn bệnh hiểm nghèo. Bạn bè yêu thơ Đoàn Vỵ Thượng đã sưu tầm thơ anh trước và sau giải phóng in thành tập “Thơ Đoàn Vị Thượng”. Tôi bình bài “Trước cổng trường con gái” của anh như một nén tâm nhang làm vui lòng bạn tôi nơi vĩnh hằng nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11:
TRƯỚC CỔNG TRƯỜNG CON GÁI
Đoàn Vị Thượng
Khi các em ùa ra như bướm trắng
Bao anh chàng đứng dựa dưới hàng cây
Tôi, ngoài cuộc, đứng bên và thấy hết
Nhiều thư tình vội vã lén trao tay.
Tôi cũng có một phong thư muốn gửi
Suốt mười năm lo thất lạc số nhà
Nào các em hãy nhận dùm tôi với
Cũng cổng trường này, cô gái ấy đi ra.
Cô gái ấy đi ra. Mười năm không thấy lại
Chỉ các em vẫn lũ lượt tan trường
Phong thư cũ niêm mối tình thơ dại
Tay tôi cầm muốn gỡ ngại tơ vương.
Nên cứ mỗi trưa, chiều tan lớp học
Khi các em đang rối rít hẹn hò
Mắt lơ đễnh thoáng ngạc nhiên bắt gặp
Có một người đãng trí đứng buồn xo.
Tp. HCM- 1987
Lời bình của Lê Xuân:
PHONG THƯ CŨ NIÊM MỐI TÌNH THƠ DẠI
Đoàn Vị Thượng tên thật là Trần Quang Đoàn, sinh năm 1959, gốc Huế, thời niên thiếu sống ở Quảng Ngãi, và lớn lên lập nghiệp ở Thành phố Hồ Chí Minh. Ông có thơ đăng báo và nổi tiếng rất sớm. Những sáng tác của ông không chỉ để lại nhiều cảm xúc dành cho tuổi mới lớn mà luôn sâu lắng bởi những suy tư về cuộc đời nhà thơ lớn lên trong những năm khói lửa chiến tranh chống Mỹ ác liệt nơi đô thành. Sau giải phóng anh trải qua nhiều nghề, dạy học, làm báo, viết văn…Hơn 10 năm dạy học và 20 năm làm biên tập viên Báo Giáo dục – Thời đại và Tạp chí Tài Hoa Trẻ. Anh đã xuất bản các tập: “Ngôi trường, hoa phượng và tôi” (Thơ 1987), “Thơ Đoàn Vị Thượng” (1988), “Chuyện tình chim hót” (Truyện dài – 1989), “Môi thơm” (Truyện dài – 1990), “Tóc em còn thả mùa đi học” (Truyện dài- 1991), “Thơ Đoàn Vị Thượng” (2021) “Thơ tình và những bài áo trắng” (2022). Nhiều bài thơ anh viết về nhà trường như: Bụi phấn, Ánh mắt trường, Hồn nhiên áo trắng, Lời ru của thầy, Một ngày cô giáo về… được các thầy cô và học sinh rất yêu thích.
Năm tháng trôi mau, và cứ mỗi khi qua ngôi trường cũ, kỷ niệm xưa lại ùa về. Anh đã kịp ghi lại cảm xúc khá chân thành và lãng mạn về một phong thư tình mười năm về trước mà anh chưa kịp gửi “Trước cổng trường con gái”. Bài thơ như một đoạn phim ngắn quay cận cảnh, tái hiện cảnh tan trường thật đáng yêu:
Khi các em ùa ra như bướm trắng
Bao anh chàng đứng dựa dưới hàng cây.
Tác giả nhập vai một người quan sát, vô tình đã thấy hết, cảm hết khi: Nhiều thư tình vội vã lén trao tay.
Tuổi học trò với bao kỷ niệm đẹp về tình thầy nghĩa bạn, về mái trường và hàng cây yêu dấu. Nhưng có lẽ không có kỷ niệm nào đẹp và ngọt ngào bằng sự rung động đầu đời của con tim ở tuổi đầy mộng mơ. Tình yêu ở lứa tuổi học trò có khi chỉ là tình cảm về bạn khác giới, muốn nói mà không dám cất lời, phải mượn những phong thư nói hộ. Nhà thơ sống lại với kỷ niệm xưa: Cũng cổng trường này, cô gái ấy đi ra. Anh vẫn giữ mãi một phong thư mười năm chưa kịp gửi. Tác giả chỉ viện cớ thất lạc số nhà thôi, vì không có địa chỉ của người mình yêu, cũng là cái cớ để tự an ủi lòng. Có lẽ đó là một tình yêu đơn phương? Nó vừa khấp khởi lo âu, vừa hồi hộp chờ đợi mà không dám tâm sự, giãi bày, ngập ngừng kiểu Cởi ra khó cởi, trao lời khó trao (Xuân Diệu). Cô gái ấy đã đi ra từ cổng trường này mười năm không trở lại. Còn tác giả thì cứ hy vọng, cứ cầu mong Nào các em hãy nhận dùm tôi với. Cảnh vẫn còn đó, người xưa đâu thấy. Đây là tứ thơ từ đông, tây, kim, cổ nhiều người đã viết. Nhưng Đoàn Vị Thượng đã vượt lên cách diễn đạt ước lệ ấy bằng một câu thơ đẹp, rất dân tộc mà hiện đại:
Phong thư cũ niêm mối tình thơ dại
Tay tôi cầm muốn gỡ ngại tơ vương.
Tác giả khẳng định đó là mối tình thơ dại, nhưng nó có một mãnh lực lớn, khắc đậm trong tim sợi tơ lòng quấn quýt mãi mãi cứ tơ vương. Đó là cái tình Thuở chẳng ai hay thầm lặng mối tình đầu (Đỗ Trung Quân). Thế mới biết tình yêu bao giờ cũng bất tử trước thời gian. Câu thơ đã gắn quá khứ với hiện tại, gắn sự thơ ngây đầu đời với nhận thức lý trí khi ta đã trưởng thành, gắn tình yêu vi mô mong manh với không gian, thời gian vĩ mô vĩnh hằng. Có thể xem câu thơ trên là điểm sáng thẩm mỹ, là thần cú, là hồn vía của cả bài thơ.
Khổ cuối bài đưa người đọc trở về với cảnh tan trường như ở khổ đầu, nhưng đã được nâng lên ở cấp độ cao hơn về thời gian: trưa, chiều tan lớp học. Cảnh các em đang rối rít hẹn hò thật hồn nhiên, trong sáng, đáng yêu. Chỉ có nhân vật trữ tình ở đây là mang đầy tâm trạng khi các em lơ đễnh bắt gặp: Có một người đãng trí đứng buồn xo. Nói đãng trí mà không phải đãng trí, vì anh đang sống lại với kỷ niệm xưa. Nỗi nhớ nhung và hoài vọng ấy đồng điệu với chàng thi sĩ nọ trong bài Phượng hồng của nhà thơ Đỗ Trung Quân: Ai cũng hiểu chỉ một người không hiểu/ Nên có một gã khờ ngọng nghịu đứng làm thơ. Đúng là nỗi nhớ của một gã khờ với cái buồn so thật đáng yêu, không đáng trách chút nào. Một nỗi buồn lâng lâng khó tả choán ngợp tim anh nhưng không một chút bi luỵ. Nỗi buồn ấy đong đầy kỷ niệm đẹp của tình yêu từ thuở học trò đã trải qua hơn mười năm mà vẫn tươi rói, vẫn rung lên bao cung bậc vui, buồn, lưu luyến nơi trái tim người đọc./.
L.X
