(Vanchuongphuongnam.vn) – Tiểu thuyết Buổi chiều đi qua cánh đồng của nhà văn Cao Chiến do NXB Hội Nhà văn ấn hành, vừa được trao Giải thưởng Hội Nhà văn TP.HCM năm 2019. Đây là dấu ấn mới, quan trọng trên hành trình sáng tạo của ông trong số 2 tiểu thuyết và 4 tập truyện ngắn đã xuất bản.
Nhà văn Cao Chiến
Hình ảnh cô bé má lúm đồng tiền và đám bạn đi hoang ám ảnh tôi nhiều ngày sau đó. Tâm trạng tôi trở nên phức tạp, vừa muốn khu vườn chỉ của riêng mình, vừa mong cô bé trở lại. Tôi nghĩ, chúng tôi có thể vui đùa bên nhau, chắc thằng quỷ sẽ chẳng phản đối.
Nhưng cô bé và đám bạn đi hoang đã không trở lại. Tôi tìm khắp Cổ Tự không thấy, chẳng biết chúng biến đi đâu. Tôi cảm thấy buồn, có những buổi chiều một mình lặng lẽ rời khu vườn xuống bến sông ngồi, trăng lên lại về. Vài lần thằng quỷ đi tìm, thấy tôi ngồi nó cũng ngồi, nhưng chỉ một lúc là hét toáng lên: “Chán!”
Mấy người giăng câu dạo này bỗng ít xuất hiện. Tàu bè thì nhiều đột biến, như đội từ dưới nước chui lên. Nhưng có điều lạ là ban ngày chúng biến hết đi đâu mà chỉ xuất hiện về đêm. Nước động nên cá sợ bỏ đi hết. Thằng quỷ bảo tôi, mấy người giăng câu đã chạy đi theo đàn cá. Vắng tiếng gõ mạn của họ, đêm trở nên trống trải kỳ lạ.
Một buổi chiều, thay vì ngồi đợi trăng lên, tôi đi ngược dòng sông. Tôi không biết mình đã đi bao xa. Cứ đi như người mộng du chẳng nghĩ ngợi gì cả. Cảm thấy mỏi chân, lúc bấy giờ tôi mới chịu dừng lại nghỉ, lấy hơi cho chặng về.
Đột ngột, một cảnh tượng vô cùng đẹp, có thể nói là hùng vĩ đập vào mắt tôi. Cánh đồng hoa cải vàng rức, từ trong làng chảy mãi ra tận bến sông. Phía trước bãi rác, nơi tôi từng sống người ta cũng trồng cải, nhưng chỉ lơ thơ vài cọng, còn ở đây là cả cánh đồng. Gió thổi, rừng hoa đổ nghiêng. Tôi chưa từng thấy cảnh nào khiến lòng dạ nôn nao đến thế. Cơn mệt trong tôi tan biến!
Nửa sông bên kia rất nhiều tàu lớn. Chúng đang hối hả múc cát. Tiếng máy thủy gầm rú đẩy sóng bật vào bờ. Thỉnh thoảng nghe ùm một tiếng, bờ sông sụp xuống, lập tức bị dòng chảy nuốt chửng.
Xa xa, phía sau cánh đồng nổi lên một mái vòm giát vàng. Trong hoàng hôn, mái vòm sừng sững, như ngôi sao không cánh khổng lồ in vào bầu trời tím. Những cột khói đen xì của đoàn tàu múc vẫn không che nổi ánh vàng lấp lánh. “Chắc là nhà thờ!” Tôi nghĩ thầm.
Giữa cánh đồng, một chàng trai chừng mười sáu mười bảy đang cần mẫn tưới ruộng cải của mình. Những tia nước tóe ra từ cặp ô-doa bắn xuống lá, phát ra những âm thanh rào rào nghe rất vui tai. Bến sông nơi chàng trai lấy nước có một cô gái cũng trạc tuổi anh ta đang giặt. Bắp chân cô trắng bóc như bột lọc, ngâm trong nước càng trở nên lung linh. Tôi thích nhất lúc cô gái vắt đồ. Nước vỡ ra thành cơn mưa con, rỏ tong tong. Đám mài mại tưởng bở nhào đến đớp bong bóng. Chúng rỉa nhoi nhói khiến cô nhột, bật cười khanh khách.
Mỗi khi xuống bến vục nước chàng trai cố ý đi thật chậm. Hẳn là cô gái biết. Một lần, vừa nghe tiếng cặp thùng ô-doa va vào nhau lách cách, làm như vô tình cô gái túm đôi ống quần vo lại phía trên đùi. Hai cây bánh bột lọc lộ thiên đột ngột phơi ra khiến cho chàng trai mất hết hồn vía. Chỉ nghe xoảng một tiếng, anh chàng ngã lăn chiêng, cặp thùng ô-doa lăn lông lốc.
– Cho chết nhé, ai bảo nhìn trộm người ta! Cô gái cười ré lên.
Chàng trai nằm gần như bất động trên bến sông. Cô gái thấy thế đâm hoảng, tưởng trò tinh nghịch đâu ngờ ra thế này. Chớp mắt, cô đã ở bên cầm tay lôi anh chàng dậy.
– Tèo, có sao không? Giọng cô gái run bắn.
Bàn tay mềm mại khiến cơn đau tan đi. Ở quê Tèo, con gái mười bốn mười lăm nhiều đứa đã tay bồng tay bế. Nhiều người lớn, dù không nói ra miệng nhưng nghĩ trong đầu, phải cưới vợ nhanh cho con mình. Chậm chân có khi hết sạch đàn bà con gái.
Tiểu thuyết Buổi chiều đi qua cánh đồng của Cao Chiến
Ngày trước, thiếu nữ tuổi mười chín đôi mươi chưa gì có khi đã bị coi là muộn mằn. Nhưng gió giờ đã đổi chiều, chẳng phải đàn bà con gái mà chính là đàn ông có nguy cơ không lấy được vợ. Con gái thì chẳng còn phải lo ế nữa. Họ chọn cho mình những người đàn ông đến từ những miền đất rất xa, từ Hàn, Đài, Mỹ để làm chồng. Tèo từng chứng kiến những cặp đôi có thể nói là lệch hoàn hảo, trong đó có người là bạn nó. Con rể ở giữa hội hôn, không tinh mắt, thậm chí có thể nhầm là sui gia với cha mẹ bên vợ.
Tèo thích Hạnh lâu rồi. Chúng được sinh ra và lớn lên cùng với nhau bên cánh đồng hoa cải. Nhưng biết đâu đấy, một ngày nào đó Hạnh cũng có thể bỏ đi, như rất nhiều bạn nó.
– Hạnh lấy tớ nhé! Tèo cắn môi, lời tỏ tình bỗng bật ra từ vô thức.
Mặt Hạnh đột nhiên đỏ rựng. Cô gái rứt tay ra nhưng Tèo chẳng chịu buông.
Lẫn trong gió, mùi khói đốt đồng bỗng thơm sực lên. Tôi cảm thấy nao nao. Mùi khói gợi tôi nhớ về bãi rác. Giờ này ở Cổ Tự, không thấy tôi chắc thằng quỷ đang nháo nhác đi tìm.
Nửa sông bên kia, lẫn trong tiếng máy thủy bụp bụp như trâu ỉa, những tiếng ùm trở nên dày hơn. Càng về đêm, không khí càng trở nên hối hả. Đèn đóm sáng rực như ban ngày. Một con tàu múc liều lĩnh đè sóng trồi qua nửa sông bên này. Ngay dưới chân tôi, một mảng đất lớn sụp xuống, chớp mắt bị hà bá nuốt chửng. Bọt nước xục lên đỏ ngầu như máu.
Tôi còn trở lại cánh đồng hoa cải nhiều lần. Chẳng biết tự khi nào trong tôi cánh đồng trở nên vô cùng gần gũi. Tôi có thể ngồi yên lặng hàng giờ trên bến sông, chỉ để ngắm cánh đồng hoa cải.
Nhưng không chỉ có tôi mà rất nhiều người cũng tìm đến đây. Cũng như tôi, họ bị rừng cải hớp hết hồn vía. Trong khoảnh khắc cảm xúc thăng hoa, có kẻ xông vào tận giữa ruộng mê mải tạo dáng. Nhìn những ngồng cải vàng của mình giập gãy, Tèo ứa nước mắt. Nó phải năn nỉ mãi đám người mới buông tha. Nhưng cũng có người nhăn mặt tỏ vẻ khó chịu. “Gãy thì đền, bao nhiêu?” Họ bảo Tèo khiến cho chàng nhà quê ớ họng, bối rối không để đâu hết.
Những lúc ấy, thường là buổi chiều, trong khi đám người vui thú thì tôi lặng lẽ rời đi. Tôi lội băng qua cánh đồng, có bữa mò vào tận chân mái vòm. Mãi tới lúc này tôi mới chợt nhận ra đó không phải mái vòm nhà thờ mà là biệt phủ. Giữa khoảng sân lớn, mấy con xe rất đẹp, như đàn cánh cam đứng ép vào nhau. Ở sát bên là hồ bơi, nước xanh ngắt. Có vài người đang tắm, thỉnh thoảng họ vuốt nước trèo lên, uống hùng hục rồi lại lao xuống bể!
Một buổi sáng, cánh đồng hoa cải vàng rức đột ngột bị vặt trụi. Tôi tiếc ngơ tiếc ngẩn, chẳng hiểu vì sao người ta cam tâm bức tử cánh đồng hoa cải đẹp chừng ấy. Càng ngạc nhiên hơn, trên cánh đồng còn đầy xác hoa, bữa trước bữa sau đã mọc lên một bức tường bao kín mít. Tầm nhìn lúc này bị mù. Đứng ở bến sông, duy nhất chỉ còn thấy mái vòm biệt phủ. Từ bấy, hiếm khi tôi gặp lại cặp Tèo-Hạnh. Chẳng biết hai người bọn họ giờ thế nào.
Một buổi chiều, tôi thấy Hạnh ôm rổ quần áo đi men theo bức tường xuống bến sông. “Hạnh!” Tôi mừng rỡ reo lên. Chỉ nghe ủm một tiếng, rổ quần áo trên tay Hạnh bung ra. Chớp mắt, bóng dáng Hạnh biến mất. Mấy bộ cánh trắng như bướm rã ra trên sông, trôi bập bềnh, lát sau cũng biến mất.
Đêm ấy và nhiều ngày sau nữa tôi bị rơi vào trạng thái người ta gọi là mất ngủ. Thằng quỷ bảo tôi, mày cứ đếm từ một đến mười, rồi lại từ mười đến một, đếm đi đếm lại chừng nào mắt díp lại thì thôi. Tôi đếm, giống như ông thầy hàng ngày vẫn ngồi tụng kinh, nhưng càng tụng mắt càng nong ra.
Cực chẳng đã, tôi kể cho thằng quỷ những gì mình thấy trên khúc sông bên cánh đồng hoa cải, những thứ tôi đã định chỉ giữ cho riêng mình. Nó chăm chú nghe nhưng chả nói gì. Thật không ngờ, kết quả ngoài sức tưởng tượng. Tôi chưa kể dứt thì đã lăn ra ngủ.
Tôi thức dậy muộn!
Điều ngạc nhiên đầu tiên đập vào mắt tôi lúc này là sương. Nói ngạc nhiên, bởi từ rất lâu tôi đã không còn thấy sương. Dù từng có những lúc đằm trong biển sương, thậm chí hãi hùng, nhưng cảm giác này biến mất lâu rồi.
Xưa, Cổ Tự và vùng phụ cận cây cối rậm rạp. Có những buổi chiều khói lam dâng lên đẹp như cổ tích. Sau này rừng bị đốt trụi thì khói lam chỉ còn lại trong ký ức. “Cơ bản rừng ta đã chặt xong, giờ chúng mình đi chặt nơi khác!” Đôi lần vui miệng, ông biết tuốt chém tới khiến mọi người cười bò ra.
Trong và ngoài cổng vàng lúc này đều ngập trong sương!
Có tiếng sột soạt dưới bậc tam cấp. Tôi hé mắt nhìn, thấy một con rắn lớn rời khỏi tổ bò đi, để lại trên thảm sương một vệt mờ.
Trừ những đêm giông gió còn hầu như tôi đều ngủ trên nền nhà. Sáng bảnh bấy giờ lại chui vào bụi cỏ ống nướng tiếp. Tôi không biết, vì một lý do nào đấy cây cối bên trong cổng vàng hầu như vẫn nguyên vẹn. Cỏ lau, cỏ ống bời bời che chở cho chúng tôi. Không gì thích bằng nằm một mình trên nệm cỏ lưu niên nghe tiếng dòng sông thao thiết chảy. Lúc ấy, tôi cảm thấy một cách hết sức rõ ràng, giống như mọi vật xung quanh, mình hòa vào trong thiên nhiên, là một phần của tự nhiên.
Biển sương tan đi!
Tiếng sóng bỗng trở nên khác thường, không thao thiết mà đập ầm ầm, như có người cầm gậy thúc vào đít.
Tôi không biết gì đang xảy ra!
Lúc này, nhìn bằng mắt cũng thấy, mặt sông đang trôi bình thường bỗng nghiêng hẳn đi. Một lượng nước khổng lồ, thay vì xuôi theo dòng đột ngột xẻ ra đánh ập vào bờ. Những con sóng hiền hòa cuộn lên, như bầy trâu điên húc ầm ầm. Tre pheo rác rưởi chất thành đống, cố đẩy bật con nước trở lại. Nhưng càng cố, con nước càng trở nên hung bạo. Rốt cuộc bầy trâu điên phá tan chiến lũy, tiếp tục cuộc hành trình của mình.
– Lũ! Bảo mẫu cu By thét lên. Tiếng thét rất to, át cả tiếng sóng.
Sau đấy là tiếng chân chạy rầm rập, tiếng la hét hỗn loạn. Cu By và mấy đứa trẻ lớn nhanh chóng ôm đám nhỏ chạy lên khu đất cao. Thầy, ông đầu bạc và rất nhiều người nữa, kịp thời xuất hiện hỗ trợ chúng.
Con nước ngập trời. Khu vườn bên trong cổng vàng bị nuốt trắng. Chẳng riêng Cổ Tự mà nhiều nơi khác cũng lâm vào tình trạng tương tự. Người, sinh linh dồn dập chạy về. Thoáng chốc, Cổ Tự gần như quá tải. Bà bảo mẫu, cu By nằm trên bàn. Đám trẻ nhỏ ngủ trên giường kê cao. Ông thầy, ông đầu bạc, ông biết tuốt không ngủ. Suốt ngày họ lội nước bì bõm.
Sau khi tàn phá tan hoang Cổ Tự và mấy vùng phụ cận, cơn lũ dần đuối sức, rút đi.
Trong khi đợi nhà cửa khô ráo, tôi và thằng quỷ đi hoang!
Trên đường, cây cối đổ ngổn ngang. Có nhà đang vội vã dựng rạp làm đám cho người chết trôi. Bởi ai cũng đang phải lo việc nhà mình nên đám hiếu khá vắng vẻ, lúc chúng tôi đi qua mới chỉ lác đác vài mống. Gã thợ kèn ngồi lẻ loi, mặt trông buồn xo. Để giấu bớt cô đơn, thấy ai đi qua gã cũng phùng má, thổi te một tiếng ngân dài.
Thấy một nơi tấp nập khác thường, tôi và thằng quỷ tạt vào!
Đập vào mắt tôi lúc này là một rừng chân dài miên man. Những bóng người tha thướt, xiêm áo lộng lẫy lướt đi như vừa bước ra từ cổ tích khiến tôi choáng ngợp. Đám đông bên dưới không ngớt trầm trồ, chỉ trỏ. Có mấy người nằm bò ra, bấm máy liên tục, bằng mọi giá họ phải ghi lại khoảnh khắc thần tiên. Bối rối thế nào, một hot girl tự đá vào chân, chúi về phía trước suýt thì ngã giập mặt.
– Đừng để ngà ngọc trầy sước nhé! Một người ngồi ở hàng trên đầu, đẹp chả thua gì hot girl nhỏm dậy, bắc tay làm loa nói nhõng lên, giọng đầy lo lắng. Hot girl cười, lấy lại vẻ tự tin, sải đi như múa.
Tôi và thằng quỷ rời đi!
Lúc này nhà đám đã dựng xong rạp!
Người đến chia buồn mỗi lúc mỗi đông. Đốt hương xong, họ không bỏ đi ngay mà ngồi quây quần lại chuyện phiếm. Loanh quanh cũng chỉ về cơn lũ. Trong số họ, có người nhà cửa mất trắng.
– Không chết là may rồi! Ai đó thốt lên.
Ông đầu bạc im lặng, nghĩ vơ vẩn trong đầu. Ông và mọi người ở đây từng đi qua nhiều trận lũ lụt, có khi vài ngày nước chưa chịu rút, tay chân bợt ra, nhai mỳ gói đến mức thậm chí sau đấy vừa ngửi thấy mùi đã muốn ọe. Nhưng chưa có trận nào kinh hoàng như lần này. Nhoàng một cái, thủy thần đã bốc toàn bộ nước từ thượng nguồn đổ ụp xuống, chẳng mấy người kịp trở tay.
– Nó là con nước lịch sử! Ông đầu bạc buột miệng.
Thỉnh thoảng, giữa những khoảng lặng của nhà đám, tiếng nhạc hội lại chói lên, lấp đầy vào chỗ trống. Một người vừa tới, chân còn đạp bùn lép nhép, thấy mọi người đang quây quần thì sà vào ngồi luôn.
– Đã đốt hương chưa mà ngồi! Mấy người bên cạnh nhắc. Nhưng tâm trí người đàn ông lúc này như đang để ở đâu, nhắc thì nhắc ông ta vẫn mặc kệ.
– Lũ thế, chẳng biết biệt phủ sao không? Ông ta nói bâng quơ, bấy giờ mới chịu đứng dậy đi làm bổn phận của mình.
Đám nhạc hiếu chơi có thể nói là sung hết cỡ. Kèn. Trống. Não bạt. Tân nhạc. Cổ nhạc. Liên khúc. Kim cổ giao duyên. Gã thợ kèn phùng má, hai con mắt đầy nước nhắm nghiền lại. Những âm thanh thần thánh tấu lên đưa hồn kẻ chết trôi ra đồng.
Trích từ tiểu thuyết Buổi chiều đi qua cánh đồng
