Ko Un Nhà thơ của những phận người

675

01.01.2017-18:30

Nhà thơ Ko Un

 

Nhà thơ của những phận người

 

NGUYỆT HÀ

 

NVTPHCM- Vừa qua, tại trụ sở Hội Nhà văn Việt Nam đã diễn ra buổi giao lưu, ra mắt tuyển thơ “Vạn đời người” của nhà thơ Hàn Quốc Ko Un qua bản dịch của dịch giả Lê Đăng Hoan (NXB Hội Nhà văn ấn hành).

 

Ko Un một nhà thơ đặc biệt nổi tiếng không chỉ với độc giả Hàn Quốc mà tên tuổi ông đã vượt xa biên giới quốc gia, trở thành tác giả nhiều lần được đề cử giải Nobel Văn học danh giá. Cho đến nay, người Hàn Quốc vẫn luôn tin tưởng rằng, Ko Un sẽ là nhà thơ Hàn Quốc đầu tiên được Viện Hàn Lâm Thụy Điển xướng tên là người đoạt giải thưởng Nobel Văn học trong tương lai không xa…

 

Nhà thơ Ko Un năm nay 84 tuổi. Ông đã sống một cuộc đời trải qua nhiều biến cố, bất trắc trước khi trở thành một nhà thơ nổi tiếng bậc nhất, là niềm tự hào của người dân Hàn Quốc. Nhà thơ Ko Un có cuộc đời kỳ lạ với 4 lần vào tù, nhiều lần quyết định tự tử nhưng không thành và từng có 10 năm đi tu.

 

Thơ Ko Un chủ yếu được viết từ những trải nghiệm trong chính cuộc đời ông, về những người thân thuộc trong gia đình như ông bà cha mẹ, về những người trong xóm làng, về những người bạn của ông từ thuở thiếu thời. Ông trở lại Việt Nam lần này là lần thứ 3. Lần đầu ông đến Việt Nam khi đất nước còn chiến tranh và tháng 10-2010, ông đã đến Việt Nam lần thứ 2 trong dịp NXB Hội Nhà văn tổ chức giới thiệu tập thơ “Bài hát ngày mai” của ông (cũng do tác giả Lê Đăng Hoan dịch).

 

Sở dĩ buổi giao lưu, ra mắt tập thơ “Vạn đời người” thu hút sự quan tâm của nhiều học giả, nhà văn và người yêu thơ là bởi, Ko Un là nhà thơ nổi tiếng nhất Hàn Quốc với gia tài thi ca vô cùng đồ sộ, là tác giả của trên 150 cuốn sách thuộc nhiều thể loại: tiểu thuyết, phê bình, tiểu luận, dịch thuật, thi ca… Trong đó, thơ của ông được biết đến nhiều nhất, có ảnh hưởng nhất và được rất nhiều người Hàn Quốc “nằm lòng”.

 

Trong hàng chục năm qua, thơ Ko Un được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới; ông thành “ứng cử viên nặng ký” của Giải Nobel Văn học. Trong hàng thập kỷ qua, cứ đến độ cuối năm – dịp Viện Hàn Lâm Thụy Điển công bố Giải Nobel Văn học – người dân Hàn Quốc lại hồi hộp chờ đợi tên nhà thơ Ko Un được vang lên. Mặc dù đã qua nhiều mùa giải, song người dân Hàn Quốc đến nay vẫn không ngừng hi vọng, chờ đợi điều “kỳ diệu” sẽ đến.

 

Theo tâm sự của dịch giả Lê Đăng Hoan trong lời giới thiệu tuyển thơ “Vạn đời người” thì: “Thế giới thơ văn của Ko Un như “rừng rậm” mà càng đi vào càng thấy sâu thăm thẳm. Trong hơn 150 tác phẩm thơ, văn, lý luận phê bình văn học của ông, có những đại tác phẩm hiếm gặp trên thế giới và cũng là tác phẩm lớn nhất cuộc đời ông là “Núi Bạc đầu” và “Vạn đời người” đã làm kinh ngạc bạn đọc Hàn Quốc và thế giới bởi quy mô về số lượng và kho tàng tri thức trong tác phẩm”.

 

Tập thơ “Vạn đời người” phiên bản tiếng Việt vừa xuất bản gồm 108 bài thơ được dịch giả Lê Đăng Hoan tuyển dịch từ trên 4.000 bài thơ trong bộ tác phẩm kinh điển “Vạn đời người” của nhà thơ Ko Un. Cũng theo dịch giả Lê Đăng Hoan, 108 “đời người” được giới thiệu lần này bao gồm chân dung tiêu biểu cho những lớp người Hàn Quốc, từ người thân trong gia đình nhà thơ đến những con người bình thường, những nhân vật vĩ đại trong lịch sử Hàn Quốc, từ lớp người vĩ đại đến thảo dân, con ở, kẻ cắp, nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ nổi danh hay không nổi danh… mà nhà thơ gặp hoặc biết được qua lịch sử dân tộc mình.

 

Dịch giả Lê Đăng Hoan cho biết, để hoàn thành dịch phẩm này, ông không thể không được những gương mặt tiêu biểu này kể đến sự giúp đỡ, hỗ trợ đắc lực từ nhà thơ Ko Un và người bạn đời của ông – bà Lee Sang-hwa.

 

Có mặt tại buổi giao lưu, ra mắt tập thơ “Vạn đời người”, các nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Trần Đăng Khoa, Đặng Huy Giang, dịch giả Lê Bá Thự… đều tỏ lòng tôn kính, ngưỡng mộ đối với tài năng và sức sáng tạo của nhà thơ Ko Un. Còn nhà Ko Un ở tuổi “cổ lai hy” nhưng vẫn đầy minh triết và dí dỏm đã bày tỏ sự xúc động, niềm hạnh phúc khi thơ của ông được độc giả, các nhà văn, nhà nghiên cứu phê bình quan tâm, yêu mến.

 

Nhà thơ Bằng Việt:

 

“Cách diễn tả của tác giả thật sự biến ảo và tài hoa, nên trải qua 108 mẫu người được chọn lựa và giới thiệu, chúng ta không bị rơi vào cảm gác đơn điệu và nhàm chán, mệt nhọc và nặng nề, trái lại chúng ta được “khám phá” cùng tác giả những nét riêng tư thầm kín của mỗi đời người, những đặc điểm thú vị và độc đáo trong tính cách, trong nhân thân, tâm trạng và cả hoàn cảnh riêng của họ. Tất cả được viết trong một dạng thơ nửa như kể chuyện, nửa như tùy bút bằng thơ, với cách dùng từ hết sức phóng khoáng và dân dã, với cách cấu tứ chặt chẽ và logic, với trật tự sắp xếp khoa học nhưng biết xen kẽ nhau một cách đa dạng giữa các nhân vật, các tình huống và trạng thái khác nhau, tạo thành một bức tranh tổng thể có bố cục hoàn chỉnh nhưng rất nhiều màu sắc và khía cạnh phong phú, đa dạng”.

 

Nhà thơ, dịch giả Lê Bá Thự:

 

“Đây là một tập thơ do dịch giả Lê Đăng Hoan tuyển dịch 108 đời người trong tổng số hàng ngàn đời người được đề cập đến trong nguyên tác. Một tác phẩm được gọi là bộ bách khoa thư khổng lồ, tiêu biểu cho rất nhiều số phận thăng trầm trong suốt chiều dài lịch sử thăng trầm 5000 năm của Hàn Quốc.

 

Dịch thơ là việc cực khó. Người dịch có thể chọn cách dịch này hay cách dịch khác, nhưng cách nào cũng có cái được và cái mất, cũng phải trả giá, chứ không như dịch văn xuôi. Dịch giả Lê Đăng Hoan đã chọn cách dịch theo thể thơ tự do như nguyên bản. Chọn cách dịch này, người dịch bảo toàn được hầu như trọn vẹn nội dung của từng câu thơ trong nguyên tác.

 

Tuy nhiên, bản dịch tiếng Việt sẽ ít vần điệu theo luật thơ tiếng Việt. Theo tôi đây là một tập thơ chọn dịch công phu, có nhiều bài thơ tôi thích, như: “Ông nội”, “Bà nội Sam-man”, “Cha”, “Bà ngoại”, “Giun đất”, “Hoa anh đào”, “Con suối nhỏ”, “Ông hiệu trưởng ở A-bê, Jin-su”, “Hai người mù”, “Hai anh em người khổng lồ”, “Kẻ hay nói cuội”, “Thơ thần tiên”…

 

Nhà thơ Nguyễn Quang Hưng:

 

“Hãy giở bất kỳ những bài thơ mà mỗi bài ấy thường tập trung vào một nhân vật nhất định, có khi đơn lẻ, có khi đặt trong mối liên hệ với một số nhân vật khác, chúng ta thấy mỗi con người, đời người ấy như ví dụ, như tượng trưng của một tính cách, một trạng thái, một đặc điểm, một giá trị. Người ông nội say lè nhè nhưng không khi nào có suy nghĩ khuất phục trước nước Nhật xâm lược. Người bà nội như chứng nhân của một quá khứ huyền thoại qua những câu chuyện kể lúc nào cũng sẵn sàng tuôn trào, trìu mến và bình yên. Anh chàng bắt rắn hào hiệp, chẳng sợ một loại rắn nào và sẵn sàng giúp đỡ người khác bằng tất cả tấm lòng thực ra cũng rất giàu xúc cảm của mình…

 

Cuộc đời nào, đặt trong hoàn cảnh nào mà Ko Un kể ra, cũng làm chúng ta phải suy ngẫm, và kỳ lạ thay, bắt đầu liên tưởng đến dân tộc mình, cũng vậy, cũng đã từng chật vật, khổ đau dưới ách thống trị, trong cảnh tiêu điều, xơ xác, trong chiến tranh tàn khốc. Nhưng từ trong nghèo đói và bất trắc ấy, chúng ta lại nhận ra ở nhau bao nhiêu điều lấp lánh. Và cũng kỳ lạ thay, những lấp lánh ấy lại rất đỗi giản dị, chân thật, và cả nhỏ bé nữa.

 

Tạo nên được điều này, nhà thơ Ko Un trong nhiều bài thơ, có cách kết cấu như sự thắt nút để tạo ra bất ngờ, khiến cho người đọc đến đoạn cuối, gần cuối mới nhận ra đầy đủ suy tư của tác giả. Mỗi bước đi qua những mặt người, đời người, nhà thơ Ko Un đưa người đọc bước thêm vào văn hóa, tập quán, truyền thống một cộng đồng, một dân tộc. Nhưng sâu nữa, là những cách nghĩ, những suy nghĩ rất sinh động của ai đó trong cuộc đời.

 

Tất cả những số phận mà Ko Un chứng kiến, cảm nghiệm, tái tạo, hợp thành sự đa dạng mà ở đó người đọc luôn nhận ra sự ấm áp của lắng nghe, sẻ chia, luôn thấy lấp lánh trong con người ta những đức tính, những tâm hồn, như dạy ta hãy tự trọng, hãy thương yêu và cần cù lao động…

 

Và chính nhà thơ Ko Un, ông là một ví dụ lớn để nói với chúng ta về sứ mệnh người làm thơ, trong nỗ lực nâng đỡ, bênh vực những cuộc đời, những số phận, trong niềm say mê đón nhận, lắng nghe, và tìm thấy những vẻ đẹp của tâm hồn, tính cách, sức sống con người từ trong những khó khăn, đằng sau những khuất lấp.

 

VNCA

 

 

TIN LIÊN QUAN:

 

>> Về dịch thuật văn học Hàn Quốc tại Việt Nam

>> Phác thảo văn học Việt Nam trên bản đồ văn học thế giới

>> Hội thảo quốc tế văn học Việt – Hàn 2017

>> Sự kiện văn học Việt – Hàn đáng nhớ

>> Văn học Việt – Hàn: Nhiều điểm chung để kết nối, hợp tác

 

 

>> XEM CHÂN DUNG & PHỎNG VẤN NHÂN VẬT KHÁC…